Του Καγιογλίδη Παναγιώτη

Πατροπαράδοτα έθιμα του παρελθόντος αναμένεται να αναβιώσουν και φέτος το τριήμερο της αποκριάς με αποκορύφωμα την Καθαρά Δευτέρα σε όλο το Νομό Σερρών. Το μεγαλύτερο μέρος των εκδηλώσεων έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και αποσκοπούν και έχουν χαρακτήρα «αποτροπαϊκό» δηλαδή στο να διώξουν τα κακά πνεύματα αλλά και τον ίδιο τον χειμώνα εν όψει της άνοιξης.

Την παράσταση αναμένεται να κλέψουν  οι οργανωμένες παρελάσεις αρμάτων και μασκαράδων, που γίνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, σε διάφορες κωμοπόλεις όπως η Νιγρίτα, το Σιδηρόκαστρο και η Κάτω Καμήλα.

Στο  Ποντισμένο αναβιώνει το έθιμο  «Κετσέκια». Το έθιμο αυτό που κρατά από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τελέστηκε ξανά ύστερα από πάρα πολλά χρόνια το 1992, έπειτα από οκτάχρονη παρακίνηση της Αμερικανίδας εθνολόγου Ιβόν Χαντ, η οποία και το ανακάλυψε. Σήμερα αναβιώνει στο Δ.Δ. Ποντισμένου την περίοδο του Καρναβαλιού και την Καθαρά Δευτέρα. Τις μέρες αυτές, πρόσφορες για σάτιρα και διασκέδαση, οι άντρες φορούσαν την παραδοσιακή ελληνική φορεσιά με τη κλασική φουστανέλα, αλλά για να ξεγελάσουν τους Τούρκους, φορούσαν στο κεφάλι γυναικείες μανδήλες με λουλούδια. Κρεμούσαν ακόμη διάφορα στολίδια και κουδούνια και στα πόδια αντί για τσαρούχια ή παπούτσια φορούσαν προβιές. Ο πρωτοχορευτής κρατώντας ένα καμτσίκι χτυπούσε όποιον δεν χόρευε καλά. Τους χορευτές ακολουθούσε ένας άντρας που φορούσε φερετζέ και κρατούσε μια μασιά. Αυτός παρίστανε τον «τρελό» του χωριού, κυνηγώντας όλους όσους χόρευαν. Με τον τρόπο αυτό διασκέδαζαν αλλά ταυτόχρονα σατίριζαν και το καθεστώς της σκλαβιάς, δίχως όμως να προκαλούν το θυμό και την οργή των Τούρκων.

Οι «φανοί» του Χουμνικού και του Εμ. Παπά

Το έθιμο του «φανού» αναβιώνουν οι κάτοικοι του Χουμνικού οι οποίοι την παραμονή της Καθαράς Δευτέρας μαζεύουν ξύλα σε ανοιχτό χώρο και το βράδυ ο σωρός πυρπολείται συμβολίζοντας το τέλος του χειμώνα. Το έθιμο έχει φαλλικό χαρακτήρα και συμμετέχουν στην πλειονότητά τους άνδρες που τραγουδούν άσματα με βωμολοχίες και ανταλλάζουν άσεμνες χειρονομίες. Τεράστιες εστίες φωτιάς ανάβουν και οι κάτοικοι του Εμμανουήλ Παπά διοργανώνοντας το «Κούσασι» όπου οι γονείς ανακοινώνουν το μελλοντικό ταίρι των ή του παιδιού τους ενώ όλοι χορεύουν κυκλικά γύρω από την φωτιά.  

Το έθιμο του «Ντερβένα» στην Πρώτη
Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς αναβιώνει το έθιμο της Ντερβένας, στην έδρα του δήμου Πρώτη. Η διαδικασία ξεκινά μία εβδομάδα πριν με τη συγκέντρωση ξύλων (πουρναριών). Οι συνοικίες ή αλλιώς οι «μαχαλάδες» συναγωνίζονται για το ποια θα πραγματοποιήσει την μεγαλύτερη και ομορφότερη «Ντερβένα». Συχνά η μία συνοικία, κλέβει τα πουρνάρια από την άλλη. Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς με τη συνοδεία μουσικών οργάνων του Χορευτικού Πολιτιστικού Συλλόγου Φιλομούσων «Η Πρόοδος» και πλήθος κόσμου από την Πρώτη και την γύρω περιοχή, οι κάτοικοι περιοδεύουν για το άναμμα της «ντερβένας». Το έθιμο συμβολίζει το κάψιμο των παθών, του μίσους, της κακίας και της εχθρότητας των ανθρώπων. Αυτή την ημέρα γίνονται τα συγχωρέματα από τους μικρότερους προς τους μεγαλύτερους και αντίστροφα. Η κορύφωση της εκδήλωσης λαμβάνει χώρα στην κεντρική πλατεία του χωριού όπου ο κόσμος απολαμβάνει το κρασί, τις πίτες και τα σαρμαδάκια, που προσφέρονται από τους κατοίκους του χωριού.

Οι «Καλόγεροι» της Αγίας Ελένης

Τη μέρα του εορτασμού της Καθαρής Δευτέρας αναβιώνει στην Αγία Ελένη το έθιμο του «Καλόγερου». Τη γιορτή αυτή την αρχίζουν οι Αναστενάρηδες και τη συνεχίζουν οι μίμοι, οι οποίοι συμμετέχουν και στην παραδοσιακή θεατρική ομάδα. Τον θίασο του Καλόγερου τον αποτελούν ο «Βασιλιάς», το «Βασιλόπουλο», ο «Καπιστράς», ο «Καλόγερος», η «Νύφη», η «Μπάμπω» και το «Εφταμηνίτικο», οι «Γύφτοι με την αρκούδα» και τέλος οι «Κουρούτζηδες». Αφού επισκεφθούν όλα τα σπίτια, συγκεντρώνονται όλοι οι κάτοικοι στην πλατεία, όπου γίνεται η προετοιμασία του συμβολικού αγρού για τη σπορά και ακολουθεί η σκηνή του θανάτου και της ανάστασης του πρωταγωνιστή «Καλόγερου».

Οι Μπαμπόγεροι του Σιδηροκάστρου κ του Φλάμπουρου
Στο Σιδηρόκαστρο λαμβάνει μέρος το αποκριάτικο έθιμο των «Μπαμπούγερων». Πρόκειται για ένα παλιό παραδοσιακό καρναβάλι, που διοργανώνεται εδώ και χρόνια την Κυριακή της Τυροφάγου. Το έθιμο αυτό αναβιώνει μια πολύ παλιά ιστορία, η οποία αντιγράφει την κοινωνία με σατιρικές επινοήσεις, που ανακαλύπτει ο κάθε καρνάβαλος, προσθέτοντας θέματα της συγκεκριμένης εποχής. Στο πέρασμα του χρόνου η παρουσία του άρχισε να παίρνει μια πιο κοινωνική μορφή, καθώς αποκτούσε γύρω του έναν όμιλο, που περιλαμβάνει: τον γαμπρό, τη νύφη, τον παππού, την τσιγγάνα, τον χτενά και τον καλαϊτζή, τον ταχυδρόμο, τον εύζωνα, τον ακονιστή κ.ά. Ο Ταπουτζής είναι ο πρώτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Οι Ταπουτζήδες μεταμορφώνονται σε όσο πιο άγριοι και φοβεροί γίνεται, προκειμένου να προκαλέσουν φόβο και δέος.