Η ιστορία των Ελλήνων με τη γείτονα χώρα Ιταλία ξεκινά τον 8ο αιώνα π.Χ., όταν οι Ευβοείς αποίκισαν στο νησί Πηθικούσες (σημερινή Ischia) απέναντι από τη Νάπολη. Έκτοτε υπάρχει ένα συνεχόμενο αλισβερίσι μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών με θαυμαστά αποτελέσματα για το εμπόριο, την τέχνη, την επικοινωνία.

Σήμερα η Μεγάλη Ελλάδα (magnagrecia) είναι τόσο ζωντανή ώστε μπορούμε να μιλάμε για μια μικρή χώρα μέσα σε μια μεγάλη και ισχυρή χώρα, την Ιταλία. Η Κάτω Ιταλία ή αλλιώς Μεγάλη Ελλάδα είναι ένας ζωντανός θύλακας πολιτισμικής μας κληρονομιάς και ζωντανό τον διατηρούν η γλώσσα, τα γκρεκάνικα και τα έθιμα, τα οποία μέχρι τις μέρες μας τηρούνται στο έπακρο.

Στην Καλαβρία υπάρχουν πέντε ελληνόφωνα χωριά, στην Απουλία εννιά και στη Σικελία έξι. Οι ελληνόφωνοι σ’ αυτά τα χωριά εξακολουθούν να μιλούν τη γκρεκάνικη διάλεκτο, μετεξέλιξη της αρχαίας δωρικής, η οποία διατηρείται με τον προφορικό λόγο και κυρίως με τα τραγούδια. Ενώ στην προσπάθειά του το ελληνικό κράτος να βοηθήσει τη συνέχιση της γκρεκάνικης παράδοσης ίδρυσε το Ίνστιτούτο Ελληνόφωνων Σπουδών που εδρεύει στη Μπόβα Μαρίνα.

Φέτος το Πάσχα των Ορθοδόξων και των Καθολικών συμπίπτει και στα χωριά της Μεγάλης Ελλάδας αυτό αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο μια ένωσης πριν εκαντοντάδες χρόνια. Την Μ. Τετάρτη στα ελληνόφωνα χωριά της Καλαβρίας γίνεται αναπαράσταση της ανάβασης του Ιησού στον Γολγοθά προκαλώντας ρίγη συγκίνησης στους παρευρισκόμενους. Την ίδια μέρα οι γυναίκες μαζεύουν αυγά από φωλιές πουλιών για να κάνουν την ξακουστή πασχαλινή κουλούρα κουντούρε ή αουγκούντε (από τη λέξη αυγούλες), ενώ με κάποια από αυτά τα αυγά τη στολίζουν και τη ψήνουν κατά αυτό τον τρόπο. Η κουλούρα όπως και τα αυγά είναι σύμβολο της γονιμοτητας και ο αριθμός των αυγών πρέπει να είναι μονός.

Τη Μεγάλη Πέμπτη γίνεται η αναπαράσταση του Νιπτήρα, όπου ο εφημέριος πλένει τα πόδια δώδεκα φτωχών ντυμένων στα άσπρα και αφού τα πλύνει τα φιλάει. Τη Μεγάλη Παρασκευή γυναίκες στολίζουν τον Επιτάφιο με φώτα και δοχεία γεμάτα από νεοφύτευτα βλαστάρια δημητριακών. Ενώ την ίδια μέρα πλένουν και καθαρίζουν τους τάφους των προγόνων τους αφήνοντας στο τέλος πάνω σ’ αυτούς ένα πιάτο γεμάτο με κόλυβα. Τη μέρα αυτή απαγορεύεται να μαγειρέψουν και τρώνε μόνο πικρόχορτα ποτισμένα με ξύδι.

Το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου οι Γκρεκάνοι ανάβουν φωτιές από κάρβουνα, ανθρακιές όπως τις λένε, έξω από τα σπίτια τους σε ανάμνηση της φωτιάς που άναψαν οι μαθητές του Χριστού για τον φόβο των Ιουδαίων. Ενώ την Κυριακή του Πάσχα γιορτάζουν την «Πασκαλία» και οι καμπάνες από τις εκκλησίες ακούγονται σ’ όλο το Ιόνιο. Λένε το Χριστός Ανέστη και η απάντηση που λαμβανουν είναι «έναι αλήα» δηλαδή είναι αλήθεια!

Μια παράδοση που διατηρείται ζωντανή μέχρι τις μέρες μας είναι άξια σεβασμού και άξια αναφοράς. Μπορεί και στα πέρατα του κόσμου να συναντήσουμε έναν Έλληνα, οι Έλληνες όμως της Κάτω Ιταλίας είναι βγαλμένοι κατευθείαν από τις σελίδες της αρχαίας ελληνικής ιστορίας.

Αλκινόη Μοσχίδου