ΣΗΜΕΙΑ ΑΙΧΜΗΣ

Δύσκολη η ελληνική… -Του Δημήτρη Κ. Χατζηπαναγιώτου*

Ο κατάλογος είναι ατελείωτος, αλλά αξίζει τον κόπο να μάθουμε να μιλάμε σωστά τη γλώσσα μας, γιατί: “Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική \το σπίτι φτωχικό \στις αμμουδιές του Ομήρου” (Οδ.Ελύτης)…

Ο κατάλογος είναι ατελείωτος, αλλά αξίζει τον κόπο να μάθουμε να μιλάμε σωστά τη γλώσσα μας, γιατί: “Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική \το σπίτι φτωχικό \στις αμμουδιές του Ομήρου” (Οδ.Ελύτης)…

 
 
   Είναι κοινότοπο να υποστηριχθεί και από αυτό το βήμα ότι η γλώσσα μας ενέχει λεξιλογικό πλούτο, θέλγει με την πολυσημία των σημαινόντων της και αποτελεί το θεμέλιο της ορολογίας πολλών επιστημών, αλλά συνάμα διατρέχει – στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, της πολυπολιτισμικότητας και της «εικονοκρατίας» - άμεσο κίνδυνο αλλοίωσης. Εμείς, οι εγγενείς χρήστες και οι κληρονόμοι αυτού του σπουδαίου εργαλείου του λόγου- όπου λόγος είναι η συνισταμένη του έναρθρου Λόγου και της Λογικής-, (υπο)τονθορύζουμε την προαναφερθείσα απειλή, αλλά, δυστυχώς, η «γλωσσική» μας σκευή δεν μας αποτρέπει από γλωσσικά ολισθήματα, συντελώντας στην επιβεβαίωση πως Η ΧΡΗΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΚΗ. Μπορεί κάποιοι ἐξ ἡμῶν να βαυκαλίζονται με την ιδέα ότι η επανάληψη ορισμένων ρητών, όπως ενδεικτικά του σιμωνίδειου «γλῶσσαν νωμᾶν», τους καθιστά και αμύντορες της ελληνικής, η πραγματικότητα όμως είναι διαφορετική. Τα γλωσσικά λάθη (συντακτικά, μορφολογικά, εννοιολογικά) είναι πολλά και «διαπράττονται» όχι μόνο από τους καθημερινούς χρήστες της ελληνικής αλλά και από ανθρώπους με δημόσιο λόγο (πολιτικούς, δημοσιογράφους και, εσχάτως, τους λοιμωξιολόγους…).    
Σταχυολογώ, λοιπόν, μερικά μόνο από τα πιο συνηθισμένα λάθη, όταν μιλάμε και όταν γράφουμε:
  • Ποιος, ποιες, ποιοι, ποιους κτλ. δεν τονίζονται! Είναι μονοσύλλαβα.
  • Είναι τριάμισι λεπτά και όχι τρεισήμισι λεπτά. Από τα τρία λεπτά και όχι τρεις λεπτά.
  • “Αυτοί έρχονταν” ,”Αυτός ερχόταν” κι όχι “Αυτός έρχονταν”.
  • Είναι τεσσερισήμισι ώρες και όχι τεσσεράμισι ώρες. Από τις τέσσερις ώρες κι όχι τέσσερα ώρες.
  • Ραντεβού στη μία και όχι ραντεβού στις μία.
  • Χάρη σε και εξαιτίας. Το πρώτο έχει θετική σημασία, το δεύτερο αρνητική. Θα πούμε λοιπόν, χάρη σε σένα είμαι καλά και όχι εξαιτίας σου είμαι καλά.
  • Το επίθετο πολύς – πολλή – πολύ συνοδεύει ουσιαστικά, ενώ το επίρρημα πολύ συνοδεύει ρήματα, επιρρήματα ή επίθετα. Άρα, το σωστό είναι με πολλή αγάπη κι όχι με πολύ αγάπη. Έχει πολλή τύχη και όχι πολύ τύχη.
  • Το πού και το πώς είναι επιρρήματα που ρωτάνε. Και θέλουνε τόνο, ακόμα και σε πλάγια ερώτηση.
  • Το «που» είναι αντωνυμία, για ευκολία μπορεί να αντικατασταθεί με τη φράση «το οποίο» και το «πως» είναι σύνδεσμος και μπορεί να αντικατασταθεί με το «ότι». Αυτά που δε ρωτάνε δε θέλουν τόνο.
  • Οι παράμετροι αυτές κι όχι οι παράμετροι αυτοί, όπως και οι ψήφοι αυτές, οι μέθοδοι αυτές.
  • Το σωστό είναι ανενημέρωτος και όχι ανημέρωτος.
  • Κοινότοπος και όχι κοινότυπος.
  • Μεγεθύνω, μεγέθυνση και όχι μεγενθύνω, μεγένθυση
  • Απαθανατίζω και όχι αποθανατίζω.
  • Οκτώβριος και όχι Οκτώμβριος.
  • Οι εποχές γράφονται με μικρό ενώ οι Μήνες με κεφαλαίο.
  • Υποθάλπω, περιθάλπω και όχι υποθάλπτω, περιθάλπτω.
  • Ακατονόμαστος και όχι ακατανόμαστος.
  • Αθυρόστομος και όχι ανθηρόστομος.
  • Το τελικό «ν» στα άρθρα τον, την και τα μόρια δεν, μην, διατηρούν το ν μόνο όταν όταν ακολουθεί λέξη που αρχίζει από φωνήεν, από στιγμιαίο σύμφωνο κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ και από τα διπλά ξ, ψ.
  • Οι μετοχές σε -ντας γράφονται με –ω, όταν αυτό τονίζεται, και με –ο, όταν δεν τονίζεται. Παραδείγματος χάριν κάνοντας, τραβώντας.
  • Το σωστό είναι ο επικεφαλής, του επικεφαλής, τον επικεφαλής κλπ. Δεν κλίνεται.
  • Όσο για το κατ’αρχήν και το κατ’αρχάς που δυσκολεύει πολύ κόσμο, κατ’ αρχάς σημαίνει στην αρχή, αρχικά, πρώτα. Έχει δηλαδή χρονική σημασία. Κατ’ αρχήν σημαίνει κατά κανόνα, κατά νόμο.
  • Και τέλος, ακούμε και διαβάζουμε στα πλαίσια του…, το οποίο μάλιστα κοντεύει να καθιερωθεί, αντί για το σωστό που είναι στο πλαίσιο του…
Ο κατάλογος είναι ατελείωτος, αλλά αξίζει τον κόπο να μάθουμε να μιλάμε σωστά τη γλώσσα μας, γιατί: “Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική \το σπίτι φτωχικό \στις αμμουδιές του Ομήρου” (Οδ.Ελύτης)…
 
* Ο γράφων είναι εκπαιδευτικός-φιλόλογος, θεράπων της δημόσιας εκπαίδευσης,  υπ. Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Πατρών, Μ.Α. & Μ. Sc.