Του Αντώνη Κερασνούδη
ειδικευόμενου νευρολόγου στην Πανεπιστημιακή Νευρολογική Κλινική St.Josef του Bochum της Γερμανίας.
Γεννημένος και μεγαλωμένος στις Σέρρες εντάχθηκε μετά τις σπουδές στην Ιατρική σχολή του ΑΠΘ στο κλινικό και ερευνητικό έργο μίας από τις μεγαλύτερες κλινικές στη Γερμανία. Το επιστημονικό του ενδιαφέρον αφορά τη σκλήρυνση κατά πλάκας, τη νόσο του Parkinson και την υπερηχογραφική μελέτη των εγκεφαλικών επεισοδίων με Triplex καρωτίδων και διακρανιακό υπερηχογράφημα”

Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται από ένα μεγάλο και σταθερά αυξανόμενο προσδόκιμο επιβίωσης, το οποίο τον προηγούμενο αιώνα δεν ξεπερνούσε τα 65 χρόνια. Η πρόοδος της ιατρικής επιστήμης αλλά και της τεχνολογίας τα τελευταία 25 χρόνια συνετέλεσε στην αύξηση του πληθυσμού των ηλικιωμένων ανθρώπων παγκοσμίως κατά 50-80%. Η αύξηση αυτή οδήγησε με τη σειρά της στην άνοδο του ποσοστού των ατόμων που πάσχουν από άνοια, κατατάσσοντας τη νοσολογική αυτή οντότητα στη 3η θέση από πλευράς κόστους περίθαλψης. Με το άκουσμα της διάγνωσης εύλογα γεννώνται σε συγγενείς και πάσχοντες μία σειρά από ερωτήματα που αφορούν τη συχνότητα, την αιτία αλλά και την αντιμετώπιση της νόσου.

Τι είναι η άνοια ;
Η άνοια είναι μία νόσος του εγκεφάλου, που χαρακτηρίζεται από διαταραχές των ανώτερων γνωστικών λειτουργιών, όπως η έκπτωση της μνήμης, του προσανατολισμού, του λόγου, της ικανότητας για αναγνώριση αντικειμένων και προσώπων όπως και της ικανότητας για οργάνωση, σχεδιασμό και εκτέλεση κινήσεων.

Πόσο συχνή είναι η άνοια ;
Η άνοια μολονότι είναι πιο συχνή στα γηραιότερα ηλικιακά στρώματα, δεν θα πρέπει να θεωρείται συνώνυμη με τη γεροντική ηλικία, ούτε και είναι φυσιολογικό επακόλουθο των γηρατειών.
Η συχνότητα της σε άτομα > 65 ετών είναι 5%, ενώ αυτή διπλασιάζεται κάθε 5 χρόνια και αγγίζει σε άτομα > 90 ετών το 30%. Οι γυναίκες εμφανίζονται να προσβάλλονται συχνότερα σε σχέση με τους άντρες, ενώ η μαύρη φυλή προσβάλλεται συχνότερα από την καυκάσια και την κίτρινη φυλή.

Ποιες οι συχνότερες μορφές άνοιας;
Η συχνότερη μορφή άνοιας (65% των περιπτώσεων) είναι η νόσος Alzheimer ενώ 15% των περιπτώσεων οφείλεται σε αγγειακές βλάβες του εγκεφάλου (αγγειακή άνοια). Σπανιότερα, άνοια μπορεί να εμφανιστεί στα πλαίσια άλλων εκφυλιστικών νόσων του εγκεφάλου όπως το Parkinson και η σκλήρυνση κατά πλάκας ενώ συχνότερες είναι οι άνοιες από εναποθέσεις παθολογικών ουσιών στον εγκέφαλο (σωμάτια του Lewy) ή στα πλαίσια της χρόνιας κατανάλωσης αλκοόλ.

Πως εκδηλώνεται η άνοια;
Η άνοια συνήθως εκδηλώνεται “ύπουλα” και επιδεινώνεται με βραδύ ρυθμό έτσι ώστε τόσο ο πάσχων όσο και οι συγγενείς του δεν μπορούν να προσδιορίσουν τον ακριβή χρόνο έναρξης των συμπτωμάτων.
Τα συχνότερα συμπτώματα που συνθέτουν το ανοϊκό σύνδρομο είναι:
● διαταραχή της μνήμης, στα πλαίσια της οποίας ο ασθενής ξεχνά ονόματα συγγενών, τηλέφωνα αλλά και δραστηριότητες της ημέρας ή ακόμη και τα προλεγόμενα του.
● διαταραχή της προσωπικότητας με νευρικότητα εμπρός σε νέα δεδομένα ή σε αλλαγή του περιβάλλοντος, επιθετικότητα, ζηλοτυπία, άρση αναστολών, παραμέληση της προσωπικής υγιεινής, απάθεια και έλλειψη ενδιαφέροντος για αγαπημένες του συνήθειες.
● διαταραχή του προσανατολισμού με συχνότερα παραδείγματα τις λανθασμένες κατευθύνσεις κατά την οδήγηση σε γνωστές διαδρομές και την αδυναμία εύρεσης του δρόμου επιστροφής στο σπίτι ύστερα από περίπατο.
● διαταραχή στην εκτελεστική ικανότητα απλών ή και σύνθετων πράξεων (απραξία) με χαρακτηριστικά παραδείγματα τη σωστή χρήση του μαχαιροπίρουνου, το βούρτσισμα των δοντιών, το χτένισμα των μαλλιών ή το άναμμα ενός τσιγάρου.
● διαταραχή του λόγου, με συχνότερες τη διαταραχή στη κατανόηση αυτού ή στην εκφορά του (αφασία) ή στην κατονομασία απλών αντικειμένων.

Υπάρχουν παράγοντες κινδύνoυ για την εκδήλωση άνοιας ;
Με βάση τα υπάρχοντα επιστημονικά δεδομένα η άνοια αποτελεί αποτέλεσμα γενετικής προδιάθεσης η οποία οδηγεί στην εκδήλωση της νόσου υπό την επίδραση των κατάλληλων περιβαλλοντικών παραγόντων.
Επιστημονικά τεκμηριωμένοι παράγοντες κινδύνου είναι το αλκοόλ, η έλλειψη βιταμίνης B12 ή φυλλικού οξέος, η υπολειτουργία του θυροειδή αδένα (υποθυροειδισμός), ενώ οι καρδιαγγειακοί παράγοντες κινδύνου όπως το κάπνισμα, η αρτηριακή υπέρταση, ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερχοληστεριναιμία συντελούν στην έκδήλωση συγκεκριμένων μορφών άνοιας όπως η αγγειακή.

Υπάρχει τρόπος πρόληψης της άνοιας;
Όπως και στις περισσότερες περιπτώσεις η πρόληψη έναντι της νόσου αφορά τη μείωση των παραγόντων κινδύνου που προαναφέρθηκαν. Επιπλέον υπάρχουν στοιχεία ότι η συχνή σωματική άσκηση, η ισορροπημένη “μεσογειακού” τύπου διατροφή μπορεί να δράσει ευεργετικά στην πρόληψη της.
Τα τελευταία χρόνια διατυπώθηκε από επιστημονικούς κύκλους η θεωρία της “νοητικής εφεδρείας”, σύμφωνα με την οποία κάθε άτομο ανάλογα με την πνευματική του καλλιέργεια και την ανάπτυξη του εγκεφάλου εμφανίζει διαφορετική ουδό εμφάνισης συμπτωμάτων νοητικής δυσλειτουργίας. Έτσι άτομα με υψηλότερο νοητικό επίπεδο και πνευματική καλλιέργεια εμφανίζουν σπανιότερα άνοια σε σχέση με άτομα με “φτωχή” πνευματική καλλιέργεια.

Ποιες εξετάσεις είναι απαραίτητες πριν τη διάγνωση της άνοιας ;
Κάθε άτομο με έκπτωση της μνήμης ή των υπόλοιπων νοητικών λειτουργιών πρέπει να εξεταστεί από εξειδικευμένο νευρολόγο. Είναι απαραίτητη η διενέργεια αιματολογικών εξετάσεων για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών νοητικής έκπτωσης όπως η έλλειψη βιταμίνης Β12 ή φυλικού οξέος, η υπολειτουργία του θυροειδούς αδένα (υποθυροειδισμός) όπως και ο έλεγχος για χρόνιες λοιμώξεις όπως το AIDS, η σύφιλη αλλά και ψυχιατρικές νόσους όπως η κατάθλιψη.

Ποια η θεραπεία της άνοιας ;
Αιτιολογική θεραπεία της άνοιας δυστυχώς δεν υπάρχει στη σημερινή εποχή. Η θεραπευτική στρατηγική περιλαμβάνει την επιβράδυνση της εκφυλιστικής διαδικασίας με τη χρήση φαρμάκων, η γνωστική άσκηση με το βοήθεια λογοθεραπευτή ή νευροψυχολόγου και η ψυχολογική υποστήριξη του ατόμου από εξειδικευμένο ψυχίατρο αλλά και από το συγγενικό του περιβάλλον



Για ερωτήσεις και πληροφορίες γύρω από τις άνοιες και την αντιμετώπιση τους είναι δυνατή η επικοινωνία με το συγγραφέα μέσω του email antonis.kerasnoudis@gmail.com