ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Η κατεδάφισή του Εσκί τζαμί, του αρχαιότερου τζαμιού των Σερρών

Του Βασιλείου Γιαννογλούδη καθηγητή 4 Λυκείου Σερρών και Αντιπροέδρου ΕΜΕΙΣ 

Του Βασιλείου Γιαννογλούδη καθηγητή 4 Λυκείου Σερρών και Αντιπροέδρου ΕΜΕΙΣ 

Του Βασιλείου Γιαννογλούδη καθηγητή 4 Λυκείου Σερρών και Αντιπροέδρου ΕΜΕΙΣ. 

Η ακριβής ημερομηνία κατεδάφισης του Εσκί Τζαμί, του παλαιότερου Οθωμανικού μνημείου στα Σέρρας (και ίσως και του Βαλκανικού χώρου) ήταν μέχρι σήμερα άγνωστη. Ο συγγραφέας-ιστορικός Πέτρος Πέννας στο βιβλίο του «Ιστορία των Σερρών» μας πληροφορεί ότι «[Ο Σουλτάν Μουράτ] θεμελιών την επί της πόλεως κυριαρχίαν του, ανήγειρεν διά του αρχιτέκτονος Χαλήλ υιού του Ελ Τζαντερή, το πρώτον και αρχαιότερον των εν Σέρραις τζαμίων το Ατίκ ή Εσκί τζαμί, σωζόμενον μέχρι του έτους 1938 εις ερειπιώδη πλέον κατάστασιν, ένεκα του οποίου και κατεδαφίσθη». Ο λογοτέχνης και ιστορικός Γεώργιος Καφταντζής στην «Ιστορία της πόλεως Σερρών και της περιφέρειας της» μας πληροφορεί ότι: «πουλήθηκε [από την διαχειρίστρια Ε.Τ.Ε.] στις 15/9/1937 και κατεδαφίσθηκε».

Πριν λίγο καιρό σε έρευνα μας σε ψηφιακές εφημερίδες της βουλής των Ελλήνων, για συλλογή ιστορικών πληροφοριών για την περιοχή των Σερρών, στην εφημερίδα της Θεσσαλονίκης ΦΩΣ σε ανταπόκρισή της στο φ. της 24/2/1938 στη σ. 6 σε μονόστηλο με τίτλο «ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΘΗ ΤΟ ΕΣΚΗ ΤΖΑΜΙ ΣΕΡΡΩΝ» έγραφε: «Σέρραι 23 (του ανταποκριτού μας). Σήμερον κατεδαφίσθη το ιστορικόν τέμενος Εσκή Τζαμί, το τελευταίον μιας παλαιάς εποχής υπόλειμμα. Επί του αποκαλυφθέντος διά της κατεδαφίσεως του τεμένους χώρου θ’ ανεγερθούν καταστήματα υπό ομάδος ιδιωτών, οι οποίοι ηγόρασαν το οικόπεδον παρά της Τραπέζης».

Η ομάδα των Σερραίων που πλειοδότησαν στη δημοπρασία της Ε.Τ.Ε. στις 17 Ιουλίου 1937, σύμφωνα με την εργασία «Νεότερα ερευνητικά δεδομένα για την ανταλλάξιμη μουσουλμανική περιουσία στην πυρίκαυστο των Σερρών. Η περίπτωση του Εσκί Τζαμιού», της καθηγήτριας του Διεθνούς Πανεπιστημίου Λίλας Θεοδωρίδου, ήταν οι: 1) Αντώνιος Στεργίου Τεκές, ιατρός, 2) Θωμάς Αντωνίου Δοϊτσίνης υποδηματοποιός, 3) Νικόλαος Στεφάνου Στεφανίδης, έμπορος ξηρών καρπών, 4) Γεώργιος Δημητρίου Παπαδόπουλος ιατρός, 5) Άγγελος Στεργίου Χατζηστεργίου, έμπορος, 6) Γεώργιος Χρήστου Γεωργιάδης, ιατρός, 7) Γεώργιος Βασιλείου Νικολαΐδης έμπορος κάτοικος Σερρών και 8) Στυλιανός Βασιλείου Νικολαΐδης, ιατρός κάτοικος Νέου Σουλίου.

Επίσης από το μικρό αυτό δημοσίευμα ήδη πληροφορούμαστε για την γενική περιρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής ότι ήδη υπήρχε σχέδιο ανέγερσης καταστημάτων στο πιο κεντρικό σημείο της πόλης που στεγαζόταν το Εσκί τζαμί. Εντύπωση προκαλεί πως μέσα σε χρόνο λιγότερο από εξάμηνο (χρόνος οριστικοποίησης των συμβολαίων πώλησης ανάμεσα σε ΕΤΕ και ομάδας Σερραίων έως 23/2/1938) οι αγοραστές «πέτυχαν» την κατεδάφισή του. Βέβαια ήδη από τις 17 Ιανουαρίου 1935 με μακροσκελή επιστολή του σε σερραϊκή εφημερίδα ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Θεσσαλονίκης Ιωάννης Παπαδόπουλος μεταξύ των άλλων διαμαρτύρεται για το χάλι που παρουσιάζουν μερικά σερραϊκά μνημεία και φυσικά «το κεντρικόν εν Σέρραις τέμενος Εσκή Τζαμί, και συγκεκριμένα αναφέρει: «Επί των θόλων του εφύτρωσαν δέντρα τεράστια των οποίων αι ρίζαι υποβοηθούσιν την διείσδυσιν των υδάτων της βροχής και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η κατάπτωσις του λαμπρού τούτου κτιρίου δεν θα βραδύνη».

Στην εφημερίδα ΦΩΣ στο φ. της 15/3/1938 σ.5 διασώζεται ασπρόμαυρη φωτογραφία του κατεδαφισθέντος ήδη Εσκί τζαμί μέτριας ποιότητας. Επειδή η ακριβής επαναχρησιμοποίησή της, δεδομένου της κακής εκτύπωση της στο παλιό φύλλο εφημερίδας, θα απέβαινε άκαρπη, απευθύνθηκα στον καλλιτέχνη της πόλης μας Χριστόφορο Μελλίδη για να προσθέση την δική του αισθητική πινελιά στην απόδοση της φωτογραφίας. Τον ευχαριστώ θερμά και το αποτέλεσμα είναι αυτό που δημοσιεύεται παραπλεύρως. 

Τέλος είναι σημαντική η ακριβής ημερομηνία κατεδάφισης του Εσκί Τζαμί γιατί επειδή αποτελούσε «τοπόσημο» των Σερρών μπορούμε από παλιές φωτογραφίες των Σερρών που περιέχουν το χώρο της πλατείας Ελευθερίας να συμπεράνουμε πως αν υπάρχει το Εσκί Τζαμί η φωτογραφία είναι σίγουρα προ της 23/2/1938, ενώ αν δεν υπάρχει το Εσκί είναι μετά της 23/2/1938.