ΚΟΙΝΩΝΙΑ

ΔΥΟ ΠΡΩΤΟΠΟΡΟΙ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ H ΣΧΕΣΗ ΜΕ ΤΙΣ ΣΕΡΡΕΣ ΤΟΥ ΕΝΟΣ

Με αφορμή τη συνομιλία τους, παραθέτω ορισμένα ιστορικά στοιχεία για δύο Έλληνες, πρωτοπόρους μελετητές του εγκεφάλου από το βιβλίο μου «Ανάμεσα στο ρομάντζο της επανάστασης και το στερέωμα της αντίδρασης» (Επίκεντρο, 2016).

Με αφορμή τη συνομιλία τους, παραθέτω ορισμένα ιστορικά στοιχεία για δύο Έλληνες, πρωτοπόρους μελετητές του εγκεφάλου από το βιβλίο μου «Ανάμεσα στο ρομάντζο της επανάστασης και το στερέωμα της αντίδρασης» (Επίκεντρο, 2016).

 Με αφορμή τη συνομιλία τους, παραθέτω ορισμένα ιστορικά στοιχεία για δύο Έλληνες, πρωτοπόρους μελετητές του εγκεφάλου από το βιβλίο μου «Ανάμεσα στο ρομάντζο της επανάστασης και το στερέωμα της αντίδρασης» (Επίκεντρο, 2016).

Η ενσυναίσθηση εξηγεί μεν τα αλτρουιστικά συναισθήματα, αλλά τι εξηγεί την ενσυναίσθηση; Βάσει των όσων γνωρίζουμε σήμερα, η ενσυναίσθηση φαίνεται ότι είναι απότοκος της λειτουργίας των κατοπτρικών νευρώνων και των von Economo ή ατρακτοειδών νευρώνων. Πολύπλοκες συγκινησιακές διεργασίες και προχωρημένες γνωσιακές ικανότητες, όπως η κατοπτρική αυτό-αναγνώριση, φαίνεται ότι αναδύθηκαν εξελικτικά με την ανάπτυξη πιο πολύπλοκων λειτουργικών συνιστωσών του εγκεφάλου. Ειδικότερα, η κατοπτρική αυτό-αναγνώριση εντοπίστηκε σε διάφορα είδη προικισμένα με ατρακτοειδείς νευρώνες, και πάντως σε όσα εμπλέκονται σε υψηλού βαθμού κοινωνικές αλληλεπιδράσεις (άνθρωποι, μεγαλόσωμοι πίθηκοι, φάλαινες, δελφίνια, ελέφαντες). 

Η ονομασία «νευρώνες von Economo» δόθηκε προς τιμήν του ελληνικής καταγωγής Αυστριακό Κονσταντίν φον Εκόνομο που τους ανακάλυψε. Πρέπει να σταθούμε για λίγο εδώ. Στη Βιέννη το 1925 και σε μόλις 100 αντίτυπα, ο φον Εκόνομο και ο Γεώργιος Κοσκινάς δημοσίευσαν τον μνημειώδη «Άτλαντα Κυτταροαρχιτεκτονικής του Φλοιού των Ημισφαιρίων του Ανθρώπινου Εγκεφάλου». Αποτέλεσμα εξαετούς συνεργασίας τους, αυτό το έργο-ορόσημο για τις νευροεπιστήμες κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην αγγλική γλώσσα το 2008 με τη συνδρομή του Ιδρύματος Μποδοσάκη και επιμέλεια του καθηγητή Λάζαρου Τριάρχου. 

Γόνος πλούσιας ελληνικής οικογένειας — ο πατέρας του Ιωάννης Οικονόμου καταγόταν από την Έδεσσα και η μητέρα του Ελένη από τις Σέρρες —, ο Κονσταντίν φον Εκόνομο (1876-1931) μεγάλωσε και τέλειωσε το Γυμνάσιο στην Τεργέστη, όπου οι γονείς του μετακόμισαν από τη Βραΐλα της Ρουμανίας. Το 1901 υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή και το 1921 εξελέγη καθηγητής στο πανεπιστήμιο της Βιέννης. Είχε προταθεί τρεις φορές για το βραβείο Νόμπελ Ιατρικής για την ανακάλυψη της ληθαργικής εγκεφαλίτιδας — ασθένεια από την οποία έπασχε ο Λέοναρντ Λουβέ (Ρόμπερτ ντε Νίρο) στα «Ξυπνήματα» της Πένυ Μάρσαλ. Υπήρξε ο πρώτος αυστριακός πολίτης που απέκτησε διεθνή άδεια αεροπόρου, και υπηρέτησε στην πολεμική αεροπορία κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. 

Ο Γεώργιος Κοσκινάς (1885-1975) γεννήθηκε στο Γεράκι Λακωνίας, αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ το 1911, το 1916 μετέβη στο Πανεπιστήμιο της Βιέννης, το 1927 επέστρεψε στην Ελλάδα και ίδρυσε αργότερα την πρώτη ιδιωτική ψυχιατρική κλινική στη χώρα. Εξαιτίας μάλλον πολιτικών λόγων, η πατρίδα του τον τίμησε δεόντως…: δεν εξελέγη καθηγητής στο ΕΚΠΑ, δεν εξελέγη μέλος στην Ακαδημία Αθηνών και λίγο έλειψε να ξηλώσουν σχετικά πρόσφατα τον τάφο του στο κοιμητήριο της Κηφισιάς. Σύμφωνα με την πρώην υπουργό, Μαριέττα Γιαννάκου, ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου είχε δωρίσει τον εγκέφαλο του για μελέτη στον Κοσκινά.