Η καθημερινότητα των Ελλήνων καταναλωτών θυμίζει ολοένα και περισσότερο την υπόθεση της ταινίας Η Μέρα της Μαρμότας: κάθε μέρα μοιάζει ίδια με την προηγούμενη, με την ακρίβεια να επιστρέφει πεισματικά, παρά τις επαναλαμβανόμενες διαβεβαιώσεις ότι «οι αυξήσεις τελειώνουν». Εδώ και σχεδόν πέντε χρόνια, οι τιμές στην αγορά κινούνται ανοδικά, ενώ η αγοραστική δύναμη των νοικοκυριών συρρικνώνεται, δημιουργώντας ένα διαρκές καθεστώς οικονομικής πίεσης.

Η ακρίβεια ως μόνιμη συνθήκη

Παρά τη σταδιακή αποκλιμάκωση του γενικού πληθωρισμού, βασικά αγαθά –τρόφιμα, ενοίκια, ενέργεια– παραμένουν σε υψηλά επίπεδα. Το αποτέλεσμα είναι ότι οι καταναλωτές δεν βιώνουν καμία ουσιαστική ανακούφιση στην καθημερινή τους δαπάνη. Αντίθετα, καλούνται να αναπροσαρμόζουν συνεχώς τις ανάγκες και τις επιλογές τους, περιορίζοντας ακόμη και στοιχειώδεις αγορές.

Η κατάσταση γίνεται πιο οξεία για τα χαμηλά εισοδήματα. Τα φτωχότερα νοικοκυριά δαπανούν πάνω από το μισό του μηνιαίου τους προϋπολογισμού για τρόφιμα και στέγαση, γεγονός που τα καθιστά εξαιρετικά ευάλωτα σε κάθε νέα αύξηση τιμών. Όταν ο πληθωρισμός πλήττει κυρίως αυτά τα είδη, τότε η πραγματική επιβάρυνση είναι δυσανάλογα μεγαλύτερη για όσους βρίσκονται στο κάτω άκρο της εισοδηματικής κλίμακας.

Εισοδήματα που δεν αντέχουν

Παρά τις ονομαστικές αυξήσεις μισθών και την άνοδο του κατώτατου μισθού τα τελευταία χρόνια, το πραγματικό διαθέσιμο εισόδημα μειώνεται. Οι αυξήσεις εξανεμίζονται από τον πληθωρισμό, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι να έχουν λιγότερη αγοραστική δύναμη από πριν. Η Ελλάδα εξακολουθεί να κατατάσσεται στις τελευταίες θέσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης ως προς το εισόδημα σε όρους αγοραστικής δύναμης, στοιχείο που αποτυπώνει τη δομική αδυναμία της οικονομίας να προστατεύσει το βιοτικό επίπεδο.

Αλλαγή καταναλωτικής συμπεριφοράς

Υπό αυτές τις συνθήκες, οι καταναλωτές αναγκάζονται να προσαρμοστούν. Στρέφονται σε φθηνότερες μάρκες, προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας και εκπτωτικά καταστήματα, ενώ αναβάλλουν αγορές μέχρι να εμφανιστούν προσφορές. Η τιμή έχει αναδειχθεί στο κυρίαρχο κριτήριο επιλογής, αφήνοντας σε δεύτερη μοίρα την ποιότητα ή την πιστότητα σε συγκεκριμένα brands.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί και το φαινόμενο της «συρρίκνωσης» των προϊόντων: συσκευασίες μικρότερες, τιμές ίδιες ή και υψηλότερες. Η πρακτική αυτή περνά συχνά απαρατήρητη, επιβαρύνοντας σιωπηρά τον οικογενειακό προϋπολογισμό.

Ακριβά Χριστούγεννα, φτωχότερα τραπέζια

Η περίοδος των Χριστουγέννων ανέδειξε με τον πιο εμφατικό τρόπο το πρόβλημα. Η μεγάλη πλειονότητα των πολιτών δηλώνει ότι η ακρίβεια καθόρισε τις γιορτινές αγορές: λιγότερα δώρα, περιορισμός στα μη απαραίτητα, αναζήτηση προσφορών και πιο «μαζεμένο» εορταστικό τραπέζι. Το κόστος για μια τετραμελή οικογένεια αυξήθηκε αισθητά, κυρίως λόγω των ανατιμήσεων σε κρέατα και παραδοσιακά γλυκά, επιβεβαιώνοντας ότι ακόμη και οι γιορτές δεν αποτελούν πια εξαίρεση.

Ένα κοινωνικό ζήτημα σε εξέλιξη

Η ακρίβεια δεν είναι απλώς οικονομικό μέγεθος· είναι κοινωνικό ζήτημα με βαθιές προεκτάσεις. Διευρύνει τις ανισότητες, πιέζει τα χαμηλά και μεσαία στρώματα και δημιουργεί συνθήκες μόνιμης ανασφάλειας. Για χιλιάδες νοικοκυριά, η «Ημέρα της Μαρμότας» δεν είναι κινηματογραφική αλληγορία, αλλά η σκληρή πραγματικότητα της καθημερινής επιβίωσης, που επαναλαμβάνεται μήνα με τον μήνα, χωρίς ορατό τέλος.