ΙΣΤΟΡΙΑ
Alexandrian Sphinx: Ένα νέο βιβλίο λύνει το μυστήριο πίσω από τη ζωή του Κωνσταντίνου Καβάφη
Από το ημίφως του διαμερίσματός του στην οδό Λέψιους, μέχρι την αιώνια σκιά της ποίησής του, δύο ερευνητές φέρνουν στο φως το πιο ολοκληρωμένο πορτρέτο του ποιητή εδώ και μισό αιώνα.
Από το ημίφως του διαμερίσματός του στην οδό Λέψιους, μέχρι την αιώνια σκιά της ποίησής του, δύο ερευνητές φέρνουν στο φως το πιο ολοκληρωμένο πορτρέτο του ποιητή εδώ και μισό αιώνα.
Στο κέντρο της πολυσύχναστης Αλεξάνδρειας, λίγα μέτρα μακριά από τον θόρυβο της πόλης, βρισκόταν το διαμέρισμα του Κωνσταντίνου
Καβάφη. Ένα δωμάτιο που φωτιζόταν με κεριά, γεμάτο βαριά έπιπλα και παλιές μνήμες, σαν να είχε αποσπαστεί από τον χρόνο. Από εκεί,
ο ποιητής έγραψε έργα που θα άφηναν ανεξίτηλο σημάδι στη λογοτεχνία, χωρίς να έχει πουλήσει ούτε ένα βιβλίο όσο ζούσε.
Αυτή η εικόνα ανοίγει το βιβλίο Alexandrian Sphinx: The Hidden Life of Constantine Cavafy, των Πίτερ Τζέφρις και Γρηγόρη Γιουσδάνη.
Η νέα βιογραφία — η πρώτη μεγάλης κλίμακας εδώ και 50 χρόνια — επιχειρεί να ξεκλειδώσει το μυστήριο γύρω από τον πιο ανατρεπτικό Έλληνα
ποιητή του 20ού αιώνα.
«Χαρά και μύρο της ζωής μου η μνήμη των ωρών που ηύρα και που κράτηξα την ηδονή ως την ήθελα. Χαρά και μύρο της ζωής μου εμένα, που
αποστράφηκα την κάθε απόλαυσιν ερώτων της ρουτίνας.»
Από την Αλεξάνδρεια στην Κωνσταντινούπολη
Γεννημένος το 1863, ο Καβάφης μεγάλωσε σε μια οικογένεια εμπόρων, αλλά η παιδική του ηλικία στιγματίστηκε από τον θάνατο του πατέρα του
και τις οικονομικές δυσκολίες. Οι μετακινήσεις από την Αλεξάνδρεια στο Λίβερπουλ, το Λονδίνο και, αργότερα, την Κωνσταντινούπολη, τον
διαμόρφωσαν καθοριστικά.
Στην «Πόλη», σύμφωνα με τους συγγραφείς, πιθανότατα βίωσε τις πρώτες ερωτικές εμπειρίες που αργότερα θα άφηναν το στίγμα τους στα ερωτικά
του ποιήματα. Το 1885 επέστρεψε οριστικά στην Αλεξάνδρεια και ανέλαβε μια διοικητική θέση στο τμήμα άρδευσης, δουλειά που κράτησε τρεις
δεκαετίες. Η υπηρεσία αυτή του έδινε τον χρόνο να γράφει, να μελετά ιστορία και να πλάθει το ιδιαίτερο, λιτό ποιητικό του ύφος.
Το λιτό και αιχμηρό ύφος του Καβάφη
Η ποίηση του Καβάφη απέφευγε τις φλύαρες μεταφορές. Ήταν άμεση, αυστηρή, σχεδόν πεζολογική, αλλά με υφέρπουσα ένταση. Στα έργα του, η
Ιστορία — κυρίως η ελληνιστική και βυζαντινή — συνυπάρχει με τον ερωτισμό, δημιουργώντας ένα σπάνιο κράμα λόγου.
Ποιήματα όπως το «Καισαρίων» αποκαλύπτουν αυτή τη διπλή του έλξη: την ανασύσταση μιας ιστορικής στιγμής και την ταυτόχρονη ανάδειξη του
ομοερωτικού πόθου. Οι βιογράφοι επισημαίνουν πως αυτή η θεματική επιλογή ήταν ριψοκίνδυνη για το συντηρητικό κλίμα της εποχής, αναγκάζοντας
τον ποιητή να κρατά κρυφή αυτή την πλευρά της ζωής του.
Το μυστήριο της προσωπικής ζωής
Η προσωπική ζωή του Καβάφη παραμένει σε μεγάλο βαθμό σκοτεινή. Ελάχιστες επιστολές έχουν διασωθεί, και πολλές μαρτυρίες πιθανότατα καταστράφηκαν ή λογοκρίθηκαν από τον ίδιο ή τους εκτελεστές της διαθήκης του. Για τον Τζέφρις και τον Γιουσδάνη, αυτό το κενό έγινε πρόκληση: το βιβλίο τους δεν περιορίζεται στην απλή καταγραφή γεγονότων αλλά επιχειρεί να αναπλάσει σκηνές και να δώσει μια αίσθηση του λεγόμενου «ψυχικού τοπίου» του ποιητή.
«Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες,
όχι μονάχα τα κρεββάτια όπου πλάγιασες,
αλλά κ’ εκείνες τες επιθυμίες που για σένα
γυάλιζαν μες στα μάτια φανερά,
κ’ ετρέμανε μες στη φωνή — και κάποιο
τυχαίον εμπόδιο τες ματαίωσε.
Τώρα που είναι όλα πια μέσα στο παρελθόν,
μοιάζει σχεδόν και στες επιθυμίες
εκείνες σαν να δόθηκες — πώς γυάλιζαν,
θυμήσου, μες στα μάτια που σε κύτταζαν·
πώς έτρεμαν μες στη φωνή, για σε, θυμήσου, σώμα.»
Μια διαφορετική βιογραφία
Αντί για την κλασική χρονολογική αφήγηση, το Alexandrian Sphinx οργανώνεται θεματικά. Τα κεφάλαια εστιάζουν στην οικογένεια, τους φίλους, την Αλεξάνδρεια, το ύφος, αλλά και στη μεταθανάτια φήμη του σπουδαίου ποιητή. Η αφήγηση ξεκινά και τελειώνει με τον θάνατο του Καβάφη το 1933, δημιουργώντας έναν κυκλικό ρυθμό, σαν επιστροφή στην αφετηρία.
Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τη μεταφορά της «Σφίγγας» για να περιγράψουν τον Καβάφη: ένα πλάσμα που φυλάει μυστικά, με βλέμμα στραμμένο τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον. Η αινιγματική του φύση, η απόσταση που κρατούσε από την κοινωνική ζωή και η εμμονή με την τέχνη του τον κάνουν μια φιγούρα σχεδόν μυθική.
Στο βιβλίο, αποκαλύπτεται ένας άνθρωπος που συνδύαζε την εγωκεντρική αφοσίωση στην ποίηση με μια βαθιά, αλλά προσεκτικά κρυμμένη, τρυφερότητα. Η «Αλεξανδρινή Σφίγγα» δεν λύνει όλα τα αινίγματα, αλλά φωτίζει αρκετά ώστε ο αναγνώστης να πλησιάσει περισσότερο το πρόσωπο πίσω από τους στίχους.
Μάλιστα, σύμφωνα με άρθρο του Guardian το βιβλίο αυτό αποτελεί την πιο σημαντική συμβολή στη μελέτη του Καβάφη εδώ και δεκαετίες. Δεν πρόκειται μόνο για μια βιογραφία, αλλά για μια προσπάθεια να τοποθετηθεί ο ποιητής στο διεθνές λογοτεχνικό στερέωμα, δίπλα σε μορφές όπως ο Προυστ ή ο Έλιοτ, και να αναδειχθεί η πρωτοπορία του στον χειρισμό του ερωτικού και ιστορικού λόγου.
Ένα έργο που μένει
Το «Alexandrian Sphinx» αφήνει τον αναγνώστη με την αίσθηση ότι η κατανόηση του Καβάφη είναι πάντα μερική, πάντα ανοιχτή. Οι Τζέφρις και Γιουσδάνης προσφέρουν όχι μόνο πορτρέτο, αλλά και έναν καθρέφτη της ίδιας της Αλεξάνδρειας — μιας πόλης-σταυροδρόμι πολιτισμών, αντιφάσεων και μύθων.
Όπως και η ποίησή του, έτσι και αυτή η βιογραφία παραμένει μετά την τελευταία σελίδα, καλώντας τον αναγνώστη να επιστρέψει, να ξαναδιαβάσει και να ανακαλύψει.
Πληροφορίες από: The Guardian
Καβάφη. Ένα δωμάτιο που φωτιζόταν με κεριά, γεμάτο βαριά έπιπλα και παλιές μνήμες, σαν να είχε αποσπαστεί από τον χρόνο. Από εκεί,
ο ποιητής έγραψε έργα που θα άφηναν ανεξίτηλο σημάδι στη λογοτεχνία, χωρίς να έχει πουλήσει ούτε ένα βιβλίο όσο ζούσε.
Αυτή η εικόνα ανοίγει το βιβλίο Alexandrian Sphinx: The Hidden Life of Constantine Cavafy, των Πίτερ Τζέφρις και Γρηγόρη Γιουσδάνη.
Η νέα βιογραφία — η πρώτη μεγάλης κλίμακας εδώ και 50 χρόνια — επιχειρεί να ξεκλειδώσει το μυστήριο γύρω από τον πιο ανατρεπτικό Έλληνα
ποιητή του 20ού αιώνα.
«Χαρά και μύρο της ζωής μου η μνήμη των ωρών που ηύρα και που κράτηξα την ηδονή ως την ήθελα. Χαρά και μύρο της ζωής μου εμένα, που
αποστράφηκα την κάθε απόλαυσιν ερώτων της ρουτίνας.»
Από την Αλεξάνδρεια στην Κωνσταντινούπολη
Γεννημένος το 1863, ο Καβάφης μεγάλωσε σε μια οικογένεια εμπόρων, αλλά η παιδική του ηλικία στιγματίστηκε από τον θάνατο του πατέρα του
και τις οικονομικές δυσκολίες. Οι μετακινήσεις από την Αλεξάνδρεια στο Λίβερπουλ, το Λονδίνο και, αργότερα, την Κωνσταντινούπολη, τον
διαμόρφωσαν καθοριστικά.
Στην «Πόλη», σύμφωνα με τους συγγραφείς, πιθανότατα βίωσε τις πρώτες ερωτικές εμπειρίες που αργότερα θα άφηναν το στίγμα τους στα ερωτικά
του ποιήματα. Το 1885 επέστρεψε οριστικά στην Αλεξάνδρεια και ανέλαβε μια διοικητική θέση στο τμήμα άρδευσης, δουλειά που κράτησε τρεις
δεκαετίες. Η υπηρεσία αυτή του έδινε τον χρόνο να γράφει, να μελετά ιστορία και να πλάθει το ιδιαίτερο, λιτό ποιητικό του ύφος.
Το λιτό και αιχμηρό ύφος του Καβάφη
Η ποίηση του Καβάφη απέφευγε τις φλύαρες μεταφορές. Ήταν άμεση, αυστηρή, σχεδόν πεζολογική, αλλά με υφέρπουσα ένταση. Στα έργα του, η
Ιστορία — κυρίως η ελληνιστική και βυζαντινή — συνυπάρχει με τον ερωτισμό, δημιουργώντας ένα σπάνιο κράμα λόγου.
Ποιήματα όπως το «Καισαρίων» αποκαλύπτουν αυτή τη διπλή του έλξη: την ανασύσταση μιας ιστορικής στιγμής και την ταυτόχρονη ανάδειξη του
ομοερωτικού πόθου. Οι βιογράφοι επισημαίνουν πως αυτή η θεματική επιλογή ήταν ριψοκίνδυνη για το συντηρητικό κλίμα της εποχής, αναγκάζοντας
τον ποιητή να κρατά κρυφή αυτή την πλευρά της ζωής του.
Το μυστήριο της προσωπικής ζωής
Η προσωπική ζωή του Καβάφη παραμένει σε μεγάλο βαθμό σκοτεινή. Ελάχιστες επιστολές έχουν διασωθεί, και πολλές μαρτυρίες πιθανότατα καταστράφηκαν ή λογοκρίθηκαν από τον ίδιο ή τους εκτελεστές της διαθήκης του. Για τον Τζέφρις και τον Γιουσδάνη, αυτό το κενό έγινε πρόκληση: το βιβλίο τους δεν περιορίζεται στην απλή καταγραφή γεγονότων αλλά επιχειρεί να αναπλάσει σκηνές και να δώσει μια αίσθηση του λεγόμενου «ψυχικού τοπίου» του ποιητή.
«Σώμα, θυμήσου όχι μόνο το πόσο αγαπήθηκες,
όχι μονάχα τα κρεββάτια όπου πλάγιασες,
αλλά κ’ εκείνες τες επιθυμίες που για σένα
γυάλιζαν μες στα μάτια φανερά,
κ’ ετρέμανε μες στη φωνή — και κάποιο
τυχαίον εμπόδιο τες ματαίωσε.
Τώρα που είναι όλα πια μέσα στο παρελθόν,
μοιάζει σχεδόν και στες επιθυμίες
εκείνες σαν να δόθηκες — πώς γυάλιζαν,
θυμήσου, μες στα μάτια που σε κύτταζαν·
πώς έτρεμαν μες στη φωνή, για σε, θυμήσου, σώμα.»
Μια διαφορετική βιογραφία
Αντί για την κλασική χρονολογική αφήγηση, το Alexandrian Sphinx οργανώνεται θεματικά. Τα κεφάλαια εστιάζουν στην οικογένεια, τους φίλους, την Αλεξάνδρεια, το ύφος, αλλά και στη μεταθανάτια φήμη του σπουδαίου ποιητή. Η αφήγηση ξεκινά και τελειώνει με τον θάνατο του Καβάφη το 1933, δημιουργώντας έναν κυκλικό ρυθμό, σαν επιστροφή στην αφετηρία.
Οι συγγραφείς χρησιμοποιούν τη μεταφορά της «Σφίγγας» για να περιγράψουν τον Καβάφη: ένα πλάσμα που φυλάει μυστικά, με βλέμμα στραμμένο τόσο στο παρελθόν όσο και στο μέλλον. Η αινιγματική του φύση, η απόσταση που κρατούσε από την κοινωνική ζωή και η εμμονή με την τέχνη του τον κάνουν μια φιγούρα σχεδόν μυθική.
Στο βιβλίο, αποκαλύπτεται ένας άνθρωπος που συνδύαζε την εγωκεντρική αφοσίωση στην ποίηση με μια βαθιά, αλλά προσεκτικά κρυμμένη, τρυφερότητα. Η «Αλεξανδρινή Σφίγγα» δεν λύνει όλα τα αινίγματα, αλλά φωτίζει αρκετά ώστε ο αναγνώστης να πλησιάσει περισσότερο το πρόσωπο πίσω από τους στίχους.
Μάλιστα, σύμφωνα με άρθρο του Guardian το βιβλίο αυτό αποτελεί την πιο σημαντική συμβολή στη μελέτη του Καβάφη εδώ και δεκαετίες. Δεν πρόκειται μόνο για μια βιογραφία, αλλά για μια προσπάθεια να τοποθετηθεί ο ποιητής στο διεθνές λογοτεχνικό στερέωμα, δίπλα σε μορφές όπως ο Προυστ ή ο Έλιοτ, και να αναδειχθεί η πρωτοπορία του στον χειρισμό του ερωτικού και ιστορικού λόγου.
Ένα έργο που μένει
Το «Alexandrian Sphinx» αφήνει τον αναγνώστη με την αίσθηση ότι η κατανόηση του Καβάφη είναι πάντα μερική, πάντα ανοιχτή. Οι Τζέφρις και Γιουσδάνης προσφέρουν όχι μόνο πορτρέτο, αλλά και έναν καθρέφτη της ίδιας της Αλεξάνδρειας — μιας πόλης-σταυροδρόμι πολιτισμών, αντιφάσεων και μύθων.
Όπως και η ποίησή του, έτσι και αυτή η βιογραφία παραμένει μετά την τελευταία σελίδα, καλώντας τον αναγνώστη να επιστρέψει, να ξαναδιαβάσει και να ανακαλύψει.
Πληροφορίες από: The Guardian
#SerresParatiritis
