ΙΣΤΟΡΙΑ
Αντιδικία Κοινότητας Αχινού με Οθωμανό Τσιφλικά το 1885 Συμβολή στην ιστορία του Αχινού το 19ο αιώνα
Βασίλειος Γιαννογλούδης - Β Μέρος
Βασίλειος Γιαννογλούδης - Β Μέρος
Το εφετείον Θεσσαλονίκης, όπερ έδειξε μεν μέχρι τούδε αξιέπαινον προσπάθειαν προς
απόδοσιν του δικαίου ως προς την νομήν του Αχινού, κατ’ αίτησιν του εν Θεσσαλονίκη αξιολόγου
δικηγόρου της Κοινότητος κ. Γ. Κοτρότση, απέστειλε και δευτέραν αυστηροτέραν της πρότερον
διαταγής, όπως τα ζώα των Αχινιωτών βόσκωσιν ανενοχλήτως εν τω μερά αυτών, αλλ’ ο Ταχήρ
αγάς ειθισμένος παρακλήσεις και ουχί διαταγάς να λαμβάνη, ουδαμώς έλαβε ταύτην υπ’ όψει.
Αληθώς η αυθαιρεσία, το θράσος και η απείθεια αυτού προς κυβερνητικάς διαταγάς είναι
ανεξήγητος, μάλιστα καθ’ ην εποχήν ζώμεν.
Και δεν αμφιβάλλομεν μεν ότι το εφετείον της Θεσσαλονίκης έχον υπ’ όψει τα αναντίρρητα
και επ’ τοσούτας αιώνας διατηρηθέντα δίκαια του Αχινού θέλει αποδώσει αυτώ ταύτα, αλλά και η
αυτοκρατορική κυβέρνησις θ’ ανεχθή να προσφέρη ολόκληρον χωρίον βοράν εις άνθρωπον οίος ο
Ταχήρ αγάς; Ίδωμεν.
Θέλω προσπαθήσει να μεταδώσω υμίν τα κατά την δίκην ταύτην μεταξύ του αγά τούτου και
του Αχινού, ος εις βαρύτατα υπέκυψε χρέη προς διεξαγωγήν της δίκης, ως και πάσαν βιαιοπραγίαν
του τυραννίσκου Ταχήρ αγά, διότι αιρομένης φωνής διά της δημοσιογραφίας υπέρ των αδικουμένων
και καταδιωκομένων αδιάφορον αν ούτοι κατοικώσιν εν μεγάροις ή εν πενιχραίς καλύβαις, ίσως οι
αρμόδιοι σπουδαιότερον επιλαμβανόμενοι του πράγματος αποδώσωσιν ως οίον τε τάχιον το δίκαιον
τοις κινδυνεύουσιν, οπόταν μάλιστα ούτοι είναι ουχί εις ή δύο αλλ’ ολόκληρον χωρίον εκ πολλών
συνιστάμενον οικογενειών και απαλλάξωσιν αυτούς από ανθρώπου, όστις εαυτόν θεωρεί υπέρτερον
του νόμου».
Κρίσεις – Σχόλια
1) Το κείμενο περιγράφει ότι η αντιδικία μεταξύ της Κοινότητας και του
μεγαλοεπιχειρηματία ήταν για μια ευρεία νομή (μεράς) της Κοινότητας, όπου έβοσκαν χωρίς
κάποιο εμπόδιο τα ζώα των κατοίκων της Κοινότητας, δηλ. ένας βοσκότοπος που
χρησιμοποιούνταν συλλογικά από τους κατοίκους ενός χωριού, κυρίως για βοσκή ζώων. Πως
όμως ένας τέτοιος βοσκότοπος, που τον χρησιμοποιούσαν ίσως και αιώνες οι κάτοικοι του Αχινού,
τον διεκδικούσε το 1886 ένας τσιφλικάς;
Η απάντηση πιστεύουμε βρίσκεται στο άρθρο 14 του συμβολαίου του προνομιούχο με το
οθωμανικό κράτος στο οποίο αναφέρονται: «Όσαι εκ των εν τοις αποξηρανθησομένοις χώροις
εμπεριεχομένων ακαλλιεργήτων Δημοσίων (Εμιριγιέ) και αφιερωμένων (μεβκουφέ) γαιών των μη
ανηκουσών εις τινα ιδιώτην έχουσι μείνει υπό το ύδωρ διηνεκώς ή προσκαίρως και δεν ανήκουσιν
εις ουδένα δι’ εγγράφου τίτλου, συνάμα δε και μηδένα καρπόν παράγουσι, θέλουσιν άπασαι
οικειοποιείσθαι υπό του εργολάβου ως ιδιόκτητα κτήματα αυτού, αφού ούτος εκβυθίση και
αποξηράνη ταύτας»[7]. Δηλ. Αν αυτός ο μεράς της Κοινότητας Αχινού είχε τμήμα του καταληφθεί
από τα νερά-έλη της παρακείμενης λίμνης και ο εργολάβος τα αποξήρανε τότε (αφού το πιο
πιθανό θα ήταν να μην είχε η Κοινότητα εγγράφους τίτλους για τον συγκεκριμένο μερά) τότε
σύμφωνα με το συμβόλαιο της οθωμανικής κυβέρνησης τις εκτάσεις αυτές τις ιδιοποιούνταν ο
προνομιούχος, δηλ. ο Ταχήρ Βέης.
2) Στην αρχή η αντιδικία διεξήχθη στο δικαστήριο των Σερρών, στο οποίο ο καδής
γνωρίζοντας προσωπικά τον Ταχήρ Βέη, ως σημαίνων επιχειρηματικό παράγοντα, που με
απόφαση της οθωμανικής κυβέρνησης έγινε προνομιούχος της εκτέλεσης έργων στην πεδιάδα
Σερρών, και έχοντας υπόψει το άρθρο 14 του συμβολαίου του με το υπουργείο Δημοσίων Έργων
επιδίκασε την υπόθεση υπέρ του τσιφλικά. Ας έχουμε υπόψη ότι το δικαστήριο Σερρών μόλις το
Μάρτιο του 1886 έλαβε απόφαση ότι θα «επιτρέπεται εν τω µέλλοντι εις τους μη μουσουλμάνους
και αγνοούντας την τουρκικήν γλώσσαν, να επιδίδωσι την προς το δικαστήριον, όταν η χρεία το
καλέση, εις την ιδίαν αυτών γλώσσαν, ήτοι την ελληνικήν, γαλλικήν και βουλγαρικήν προς άρσιν
παρενοήσεων και λοιπών δυσχερειών αναφορά αυτών, ακριβή της οποίας µετάφρασιν εκ
του απέναντι μέρους εις την οθωμανικήν γλώσσαν, ποιείται ο ενταύθα επίτιμος διερμηνεύς της Σ.
κυβερνήσεως»[8].
3) Παρά τα έξοδα του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, που σαφώς πραγματοποίησε η
Κοινότητα Αχινού, αυτή προχώρησε στο Εφετείο στη Θεσσαλονίκη, γιατί προφανώς η
διεκδικούμενη έκταση ήταν ζωτική για την επιβίωση της κτηνοτροφίας και έμμεσα των κατοίκων
της. Η κίνησή της αυτή όπως πληροφορούμαστε από το παραπάνω κείμενο δικαιώθηκε.
4) Ο Ταχήρ βέης ακόμα και μετά την αρνητική γι’ αυτόν απόφαση του δευτεροβάθμιου
δικαστηρίου, με την απείθεια σε δικαστική απόφαση δηλ. σε απόφαση κρατικής δομής του
οθωμανικού κράτους, προσπαθούσε με το φόβο, τις απειλές, τα όπλα των μπράβων του Αλβανών
και τέλος με την ειδεχθή δολοφονία του ποιμένα του Αχινού από τους μπράβους του (που θα
σόκαρε την κοινωνία της επαρχίας Βισαλτίας), για την άμεση νομή και ιδιοποίηση της έκτασης
της Κοινότητας.
Επίλογος
Με μια μερική γενίκευση των παραπάνω σχηματίζουμε μια σαφή εικόνα του τρόπου
λειτουργίας μιας μερίδας τσιφλικάδων και επιχειρηματιών έναντι των αδικημένων και
καταπιεζομένων στρωμάτων στην οθωμανική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Ταχήρ Αγάς
ενεργεί ως τοπικός δυνάστης, αδιαφορώντας πλήρως για τις αποφάσεις των δικαστηρίων.
Αντιπροσωπεύει το φαινόμενο της παρακμιακής οθωμανικής διοίκησης, όπου τοπικοί ισχυροί
άνδρες μπορούσαν να καταπατούν δικαιώματα χωρίς συνέπειες.
Ο αγώνας των κατοίκων του Αχινού ήταν ένα μικρό λιθαράκι στην αξίωση και επιδίωξη
όλων των εθνοτήτων για την κατοχύρωση των ελευθεριών και της ισοτιμίας, στην προοπτική του
πολιτικού και κοινωνικού μετασχηματισμού της χώρας από απολυταρχική αυτοκρατορία σε μια
συνταγματική ευρωπαϊκή μοναρχία.
Επίσης το κείμενο του φύλου της εφημερίδας «Νεολόγο» προσφέρει μια καθαρή και
συγκλονιστική εικόνα του τρόπου ζωής, εξέλιξης και συλλογικής δράσης μιας ελληνικής
Κοινότητας της ύστερης Οθωμανικής περιόδου, απέναντι στην αυθαιρεσία ενός οθωμανού
μεγαλοεπιχειρηματία και γι’ αυτό αποτελεί σημαντικό ορόσημο της τοπικής ιστορίας της
Κοινότητας Αχινού και της ευρύτερης περιοχής της.
Παραπομπές:
[7] Π. Πέννας, «Ο Στρυμών και τα παραγωγικά έργα της πεδιάδος των Σερρών επί Τουρκοκρατίας», περ. Σερραϊκά
Χρονικά, τ. 7 (1976), σ. 105.
[8] Εφημ. Νεολόγος, φ. 22-3-1886, σ.2.
απόδοσιν του δικαίου ως προς την νομήν του Αχινού, κατ’ αίτησιν του εν Θεσσαλονίκη αξιολόγου
δικηγόρου της Κοινότητος κ. Γ. Κοτρότση, απέστειλε και δευτέραν αυστηροτέραν της πρότερον
διαταγής, όπως τα ζώα των Αχινιωτών βόσκωσιν ανενοχλήτως εν τω μερά αυτών, αλλ’ ο Ταχήρ
αγάς ειθισμένος παρακλήσεις και ουχί διαταγάς να λαμβάνη, ουδαμώς έλαβε ταύτην υπ’ όψει.
Αληθώς η αυθαιρεσία, το θράσος και η απείθεια αυτού προς κυβερνητικάς διαταγάς είναι
ανεξήγητος, μάλιστα καθ’ ην εποχήν ζώμεν.
Και δεν αμφιβάλλομεν μεν ότι το εφετείον της Θεσσαλονίκης έχον υπ’ όψει τα αναντίρρητα
και επ’ τοσούτας αιώνας διατηρηθέντα δίκαια του Αχινού θέλει αποδώσει αυτώ ταύτα, αλλά και η
αυτοκρατορική κυβέρνησις θ’ ανεχθή να προσφέρη ολόκληρον χωρίον βοράν εις άνθρωπον οίος ο
Ταχήρ αγάς; Ίδωμεν.
Θέλω προσπαθήσει να μεταδώσω υμίν τα κατά την δίκην ταύτην μεταξύ του αγά τούτου και
του Αχινού, ος εις βαρύτατα υπέκυψε χρέη προς διεξαγωγήν της δίκης, ως και πάσαν βιαιοπραγίαν
του τυραννίσκου Ταχήρ αγά, διότι αιρομένης φωνής διά της δημοσιογραφίας υπέρ των αδικουμένων
και καταδιωκομένων αδιάφορον αν ούτοι κατοικώσιν εν μεγάροις ή εν πενιχραίς καλύβαις, ίσως οι
αρμόδιοι σπουδαιότερον επιλαμβανόμενοι του πράγματος αποδώσωσιν ως οίον τε τάχιον το δίκαιον
τοις κινδυνεύουσιν, οπόταν μάλιστα ούτοι είναι ουχί εις ή δύο αλλ’ ολόκληρον χωρίον εκ πολλών
συνιστάμενον οικογενειών και απαλλάξωσιν αυτούς από ανθρώπου, όστις εαυτόν θεωρεί υπέρτερον
του νόμου».
Κρίσεις – Σχόλια
1) Το κείμενο περιγράφει ότι η αντιδικία μεταξύ της Κοινότητας και του
μεγαλοεπιχειρηματία ήταν για μια ευρεία νομή (μεράς) της Κοινότητας, όπου έβοσκαν χωρίς
κάποιο εμπόδιο τα ζώα των κατοίκων της Κοινότητας, δηλ. ένας βοσκότοπος που
χρησιμοποιούνταν συλλογικά από τους κατοίκους ενός χωριού, κυρίως για βοσκή ζώων. Πως
όμως ένας τέτοιος βοσκότοπος, που τον χρησιμοποιούσαν ίσως και αιώνες οι κάτοικοι του Αχινού,
τον διεκδικούσε το 1886 ένας τσιφλικάς;
Η απάντηση πιστεύουμε βρίσκεται στο άρθρο 14 του συμβολαίου του προνομιούχο με το
οθωμανικό κράτος στο οποίο αναφέρονται: «Όσαι εκ των εν τοις αποξηρανθησομένοις χώροις
εμπεριεχομένων ακαλλιεργήτων Δημοσίων (Εμιριγιέ) και αφιερωμένων (μεβκουφέ) γαιών των μη
ανηκουσών εις τινα ιδιώτην έχουσι μείνει υπό το ύδωρ διηνεκώς ή προσκαίρως και δεν ανήκουσιν
εις ουδένα δι’ εγγράφου τίτλου, συνάμα δε και μηδένα καρπόν παράγουσι, θέλουσιν άπασαι
οικειοποιείσθαι υπό του εργολάβου ως ιδιόκτητα κτήματα αυτού, αφού ούτος εκβυθίση και
αποξηράνη ταύτας»[7]. Δηλ. Αν αυτός ο μεράς της Κοινότητας Αχινού είχε τμήμα του καταληφθεί
από τα νερά-έλη της παρακείμενης λίμνης και ο εργολάβος τα αποξήρανε τότε (αφού το πιο
πιθανό θα ήταν να μην είχε η Κοινότητα εγγράφους τίτλους για τον συγκεκριμένο μερά) τότε
σύμφωνα με το συμβόλαιο της οθωμανικής κυβέρνησης τις εκτάσεις αυτές τις ιδιοποιούνταν ο
προνομιούχος, δηλ. ο Ταχήρ Βέης.
2) Στην αρχή η αντιδικία διεξήχθη στο δικαστήριο των Σερρών, στο οποίο ο καδής
γνωρίζοντας προσωπικά τον Ταχήρ Βέη, ως σημαίνων επιχειρηματικό παράγοντα, που με
απόφαση της οθωμανικής κυβέρνησης έγινε προνομιούχος της εκτέλεσης έργων στην πεδιάδα
Σερρών, και έχοντας υπόψει το άρθρο 14 του συμβολαίου του με το υπουργείο Δημοσίων Έργων
επιδίκασε την υπόθεση υπέρ του τσιφλικά. Ας έχουμε υπόψη ότι το δικαστήριο Σερρών μόλις το
Μάρτιο του 1886 έλαβε απόφαση ότι θα «επιτρέπεται εν τω µέλλοντι εις τους μη μουσουλμάνους
και αγνοούντας την τουρκικήν γλώσσαν, να επιδίδωσι την προς το δικαστήριον, όταν η χρεία το
καλέση, εις την ιδίαν αυτών γλώσσαν, ήτοι την ελληνικήν, γαλλικήν και βουλγαρικήν προς άρσιν
παρενοήσεων και λοιπών δυσχερειών αναφορά αυτών, ακριβή της οποίας µετάφρασιν εκ
του απέναντι μέρους εις την οθωμανικήν γλώσσαν, ποιείται ο ενταύθα επίτιμος διερμηνεύς της Σ.
κυβερνήσεως»[8].
3) Παρά τα έξοδα του πρωτοβάθμιου δικαστηρίου, που σαφώς πραγματοποίησε η
Κοινότητα Αχινού, αυτή προχώρησε στο Εφετείο στη Θεσσαλονίκη, γιατί προφανώς η
διεκδικούμενη έκταση ήταν ζωτική για την επιβίωση της κτηνοτροφίας και έμμεσα των κατοίκων
της. Η κίνησή της αυτή όπως πληροφορούμαστε από το παραπάνω κείμενο δικαιώθηκε.
4) Ο Ταχήρ βέης ακόμα και μετά την αρνητική γι’ αυτόν απόφαση του δευτεροβάθμιου
δικαστηρίου, με την απείθεια σε δικαστική απόφαση δηλ. σε απόφαση κρατικής δομής του
οθωμανικού κράτους, προσπαθούσε με το φόβο, τις απειλές, τα όπλα των μπράβων του Αλβανών
και τέλος με την ειδεχθή δολοφονία του ποιμένα του Αχινού από τους μπράβους του (που θα
σόκαρε την κοινωνία της επαρχίας Βισαλτίας), για την άμεση νομή και ιδιοποίηση της έκτασης
της Κοινότητας.
Επίλογος
Με μια μερική γενίκευση των παραπάνω σχηματίζουμε μια σαφή εικόνα του τρόπου
λειτουργίας μιας μερίδας τσιφλικάδων και επιχειρηματιών έναντι των αδικημένων και
καταπιεζομένων στρωμάτων στην οθωμανική κοινωνία στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Ταχήρ Αγάς
ενεργεί ως τοπικός δυνάστης, αδιαφορώντας πλήρως για τις αποφάσεις των δικαστηρίων.
Αντιπροσωπεύει το φαινόμενο της παρακμιακής οθωμανικής διοίκησης, όπου τοπικοί ισχυροί
άνδρες μπορούσαν να καταπατούν δικαιώματα χωρίς συνέπειες.
Ο αγώνας των κατοίκων του Αχινού ήταν ένα μικρό λιθαράκι στην αξίωση και επιδίωξη
όλων των εθνοτήτων για την κατοχύρωση των ελευθεριών και της ισοτιμίας, στην προοπτική του
πολιτικού και κοινωνικού μετασχηματισμού της χώρας από απολυταρχική αυτοκρατορία σε μια
συνταγματική ευρωπαϊκή μοναρχία.
Επίσης το κείμενο του φύλου της εφημερίδας «Νεολόγο» προσφέρει μια καθαρή και
συγκλονιστική εικόνα του τρόπου ζωής, εξέλιξης και συλλογικής δράσης μιας ελληνικής
Κοινότητας της ύστερης Οθωμανικής περιόδου, απέναντι στην αυθαιρεσία ενός οθωμανού
μεγαλοεπιχειρηματία και γι’ αυτό αποτελεί σημαντικό ορόσημο της τοπικής ιστορίας της
Κοινότητας Αχινού και της ευρύτερης περιοχής της.
Παραπομπές:
[7] Π. Πέννας, «Ο Στρυμών και τα παραγωγικά έργα της πεδιάδος των Σερρών επί Τουρκοκρατίας», περ. Σερραϊκά
Χρονικά, τ. 7 (1976), σ. 105.
[8] Εφημ. Νεολόγος, φ. 22-3-1886, σ.2.
#SerresParatiritis
