Στον σερραϊκό χώρο, τα Χριστούγεννα ήταν ανέκαθεν κάτι περισσότερο από μια γιορτή. Ήταν μια συλλογική τελετουργία που ξεκινούσε μέρες πριν και κορυφωνόταν το βράδυ της παραμονής, με το σπίτι να μετατρέπεται σε κέντρο οικογενειακής και πνευματικής ζωής.

Η παραμονή: θυμίαμα και ευλογία

Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων, ο νοικοκύρης ή ο μεγαλύτερος της οικογένειας θυμίαζε το σπίτι, περνώντας από όλα τα δωμάτια. Η θυμίαση δεν είχε μόνο θρησκευτικό χαρακτήρα, αλλά και συμβολικό: ζητούσε προστασία για τα μέλη της οικογένειας, τα ζώα και τη σοδειά, σε μια κοινωνία όπου η αγροτική ζωή καθόριζε την καθημερινότητα.

Η πράξη αυτή συνοδευόταν από σιωπή και σεβασμό, δημιουργώντας ένα κλίμα κατάνυξης που ξεχώριζε καθαρά τη συγκεκριμένη νύχτα από όλες τις άλλες του χρόνου.

Το χριστόψωμο: κέντρο του εορτασμού

Κεντρική θέση στο σερραϊκό χριστουγεννιάτικο τραπέζι κατείχε το χριστόψωμο. Ζυμωμένο συνήθως μία ή δύο ημέρες πριν, διακοσμημένο με σταυρό και συμβολικά σχέδια, δεν θεωρούνταν απλό τρόφιμο αλλά φορέας ευχής και ενότητας.

Πριν κοπεί, σταυρωνόταν και θυμιατιζόταν. Στη συνέχεια μοιραζόταν σε όλα τα μέλη της οικογένειας, επιβεβαιώνοντας τη συνοχή του σπιτιού και τη συνέχεια της παράδοσης από γενιά σε γενιά.

Τα «χαμηλά» και η μοιρασιά

Στο τραπέζι της παραμονής δεν έλειπαν τα λεγόμενα «χαμηλά», οι παραδοσιακοί λουκουμάδες. Το τηγάνισμά τους ήταν μια διαδικασία που συχνά γινόταν συλλογικά, με τη συμμετοχή περισσότερων μελών της οικογένειας.

Η μοιρασιά τους ξεπερνούσε τα όρια του σπιτιού. Λουκουμάδες προσφέρονταν σε γείτονες και συγγενείς, ενισχύοντας τους δεσμούς της τοπικής κοινωνίας και υπενθυμίζοντας ότι τα Χριστούγεννα είναι γιορτή προσφοράς και επικοινωνίας.

Παράδοση που αντέχει στον χρόνο

Παρά τις αλλαγές στον τρόπο ζωής, πολλά από αυτά τα έθιμα εξακολουθούν να τηρούνται στις Σέρρες, έστω και σε πιο απλουστευμένη μορφή. Η προετοιμασία του χριστόψωμου, η θυμίαση του σπιτιού και η οικογενειακή συγκέντρωση γύρω από το τραπέζι λειτουργούν ως γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν.

Σε μια εποχή ταχύτητας και αποσύνδεσης, η σερραϊκή χριστουγεννιάτικη παράδοση υπενθυμίζει ότι η ουσία των γιορτών βρίσκεται στη μνήμη, στη συμμετοχή και στη ζεστασιά της κοινότητας.