Σε αυτό το περιβάλλον ο συνθέτης, στιχουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Σερρών, Γιώργος Ανδρέου, κατέθεσε δημόσια μια παρέμβαση που φωτίζει τη διάσταση του δικαιώματος, της δεοντολογίας και της αξιοπρέπειας στη χρήση καλλιτεχνικού έργου. Παραθέτουμε το κείμενό του αυτούσιο:

Γράφει ο Γιώργος Ανδρέου

Αφού ακούστηκαν όλες οι απόψεις (πολλές φορές με αδικαιολόγητη ένταση) για το θέμα της διεθνούς περιοδείας Μποφίλιου - Χαρούλη με μουσικό υλικό Θεοδωράκη και Χατζιδάκι- κι αφού πάρθηκαν αποφάσεις διαφοροποίησης από το αρχικό σκεπτικό της παραγωγής, αισθάνομαι την ανάγκη να καταγράψω μερικές παρατηρήσεις μου - ως ενεργός δημιουργός, ως καλλιτεχνικός διευθυντής ενός κρατικού θεάτρου (ΔΗΠΕΘΕ ΣΕΡΡΩΝ) κι ως εκλεγμένο μέλος του διοικητικού συμβουλίου της Ένωσης Δημιουργών Ελληνικής Μουσικής (ΕΔΕΜ), που ασκεί συλλογική διαχείριση του Πνευματικού δικαιώματος.

1. Το Πνευματικό δικαίωμα του δημιουργού και των κληρονόμων του προστατεύεται νομικά (για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα - εβδομήντα χρόνια από την ημερομηνία αποδημίας του δημιουργού και μετά αποτελεί δημόσιο αγαθό, ελεύθερο δικαιωμάτων). Η νομική αυτή προστασία (μέσω της Ελληνικής και της Ευρωπαϊκής νομοθεσίας) είναι πλήρης, απόλυτη και χωρίς "ερμηνείες". Το πνευματικό έργο αποτελεί περιουσία του δημιουργού και του κληρονόμου - τελεία. Κάθε απόπειρα "αναθεωρητισμού" θυμίζει τις δηλώσεις...Τραμπ, πως θα προσαρτήσει με το έτσι θέλω την Γροιλανδία (sic) και θέτει σε τρομερό κίνδυνο την αυτάρκεια και την αξιοπρέπεια του δημιουργού, σε ένα περιβάλλον μάλιστα που σήμερα απειλεί (μέσω της ομίχλης γύρω από το θέμα της τεχνητής νοημοσύνης - της AI) όχι απλά να μειώσει αλλά να ισοπεδώσει το Πνευματικό δικαίωμα, μετατρέποντας τους δημιουργούς σε κομπάρσους της Τέχνης τους και σε θύματα ασύστολης υπερεκμετάλλευσης από το κυνικά εμπορευματοποιημένο περιβάλλον της "αγοράς" Τέχνης. Καμία "ερμηνεία" δεν συγχωρείται στην απόλυτη προστασία του Πνευματικού δικαιώματος - ιδίως οι ρηχές αναλύσεις περί "νομίμου και ηθικού". Στην συγκεκριμένη περίπτωση το νόμιμο είναι πάντοτε και ηθικό στην ουσία του - αποτελεί έκφραση δικαιώματος του δημιουργού (και του κληρονόμου) ενός πνευματικού έργου.

2. Στον δημόσιο διάλογο σε μια δημοκρατική κοινωνία με ελευθερία έκφρασης, είναι θεμιτή κάθε κριτική ως προς τον τρόπο διαχείρισης (από τον δημιουργό και τον κληρονόμο) του Πνευματικού του δικαιώματος. Η συζήτηση για το αν είναι προτιμότερη η "οπτική Θεοδωράκη" (καμία απαγόρευση - κρίνεται σε κάθε χρήση του έργου εκείνος που την ασκεί κι όχι το αρχικό καλλιτέχνημα που παρέδωσε στον δημόσιο χώρο ο δημιουργός του με τρόπο που επιθυμούσε - δεν θίγεται πχ ο Ευριπίδης από μια κακή παράσταση της "Ιφιγένειας εν Αυλίδι"), η "οπτική Χατζιδάκι" (κάθε φορά που το έργο επανεκτελείται, οφείλει να "υπακούει" στο πλαίσιο που έθεσε εξ αρχής ο δημιουργός του) ή κάποια ενδιάμεση οπτική ΕΙΝΑΙ ΑΠΟΛΥΤΑ ΘΕΜΙΤΗ. Προσοχή όμως, δεν μπορεί να οδηγεί σε παραβίαση του νομικού πλαισίου προστασίας του Πνευματικού δικαιώματος ούτε σε αυθαίρετες (και παράνομες τελικά) ερμηνείες του.

3. Είναι απαράδεκτο να χαρακτηρίζονται εκ των προτέρων "ικανοί" και "ανίκανοι" οι ερμηνευτές που προσεγγίζουν ένα απαιτητικό καλλιτεχνικό έργο. Τόσο η Μποφίλιου όσο ο Χαρούλης (και πολλές ακόμα ερμηνεύτριες και πολλοί ακόμα ερμηνευτές της νέας γενιάς του τραγουδιού μας) είναι απόλυτα ικανοί (όχι μόνο "τεχνικά" αλλά - κυρίως - αισθητικά και ηθικά) να ερμηνεύσουν και να τιμήσουν το μείζον έργο ενός Θεοδωράκη, ενός Χατζιδάκι, ενός Ξαρχάκου, ενός Μαρκόπουλου , ενός Μικρούτσικου, ενός Σαββόπουλου, ενός Πλέσσα, ενός Σπανού, ενός Τσιτσάνη, ενός Καλδάρα (σταματώ εδώ την ενδεικτική αναφορά δημιουργών - υπάρχουν τουλάχιστον άλλοι τόσοι στο θαυμαστό τοπίο του Ελληνικού Τραγουδιού). Θα πρόσθετα πως ΕΠΙΒΑΛΛΕΤΑΙ να αναμετρηθούν οι νέες ερμηνεύτριες κι οι νέοι ερμηνευτές με το έργο των μεγάλων του Τραγουδιού μας, ακούγοντας το μέσα από συναρπαστικές ερμηνείες προπατόρων ερμηνευτών, αφού στην τέχνη του Τραγουδιού η διδαχή είναι βιωματική και συμβαίνει κυρίως μέσω της προφορικής Παράδοσης.

4. Με λύπη οφείλω να τονίσω πως η χώρα μας είναι δυστυχώς ουραγός στο πεδίο σεβασμού και προστασίας του Πνευματικού (αλλά και του Συγγενικού) δικαιώματος. Νομικό πλαίσιο υπάρχει και είναι πλήρες. Υπάρχει όμως συγχρόνως και η εντύπωση πως τα "προϊόντα της διανοίας" (επίσημος νομικός ορισμός) είναι ξέφραγο αμπέλι και πρέπει να είναι... τσάμπα!!! Αφήστε την πειρατεία, τον "ανταρτοπόλεμο" των μικρών επιχειρήσεων και την δυστοκία μεγάλων κοινωνικών φορέων κι οργανισμών εκδοτικών (δυστυχώς και το κράτος δεν τα πάει πολύ καλύτερα) στην πληρωμή των νόμιμων υποχρεώσεων τους ως προς την χρήση καλλιτεχνικών έργων (από την οποία έχουν ένα σωρό αυτονόητες ωφέλειες). Σύμφωνοι, επί ΑΕΠΙ γινόταν κακοδιαχείριση και ο τρόπος είσπραξης είχε ένα σωρό γκρίζες ζώνες. Σήμερα όμως είναι ανεπίτρεπτη η δύσθυμη και απρόθυμη αντιμετώπιση του απόλυτα νόμιμου και εύλογου δικαιώματος του δημιουργού να ζει από το έργο του. Αφήστε που ο δείκτης σεβασμού του δημιουργού και του δικαιώματος του είναι συγχρόνως κεντρικός δείκτης του πολιτιστικού επιπέδου μιας χώρας...

5. Ο ίδιος σεβασμός οφείλεται στους μεγάλους δημιουργούς που δεν βρίσκονται πια στην ζωή και εκπροσωπούνται με τον τρόπο που εκείνοι επέλεξαν. Τα δώρα που μας χάρισαν επιβάλλουν την δική μας λειτουργική αντιπαροχή. Με ευγνωμοσύνη.

• Πόσο εύλογη, πόσο εύστροφη, πόσο λειτουργικά αμφίσημη και συγχρόνως ξεκάθαρη στο νόημα είναι η πόζα του Μάνου Χατζιδάκι σε αυτή την φωτογραφία...

Καταληκτική αποτίμηση

Η παρέμβαση του Γιώργου Ανδρέου λειτουργεί ως υπενθύμιση πως το καλλιτεχνικό έργο δεν αποτελεί «ελεύθερη ύλη». Αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία, φορτίο ιστορίας, αισθητικού οράματος, κοινωνικής μνήμης.

Στο κέντρο της συζήτησης δεν βρίσκεται η συμφωνία ή η διαφωνία με επιλογές ερμηνείας, ούτε η εκ των προτέρων αξιολόγηση καλλιτεχνών.
Βρίσκεται η ενσυνείδητη σχέση με τη δημιουργία ,μια σχέση που απαιτεί συνέπεια, ενημέρωση και σεβασμό.

Και ίσως εκεί επιμένει το νόημα της παρέμβασής του:όταν η κοινωνία φέρεται με σοβαρότητα στην πνευματική εργασία, τότε η τέχνη παραμένει ζωντανή και ο πολιτισμός ακέραιος.