ΤΟΠΙΚΑ
«Η Εκτροπή του Στρυμόνα - Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα του Μεσοπολέμου»
Επιμέλεια: Λίλα Θεοδωρίδου - Σωτηρίου, Εκδόσεις "Δίσιγμα"- Έτος Έκδοσης 2019. Έρευνα-Κείμενα-Παρουσίαση: Δανιήλ Παπαδανιήλ
Επιμέλεια: Λίλα Θεοδωρίδου - Σωτηρίου, Εκδόσεις "Δίσιγμα"- Έτος Έκδοσης 2019. Έρευνα-Κείμενα-Παρουσίαση: Δανιήλ Παπαδανιήλ
Πολυτελέστατος τόμος, πολυσέλιδος και άκρως ενδιαφέρων, ιδιαιτέρως για την ευρύτερη περιοχή του Δήμου Αμφίπολης και τους κατοίκους ή καταγόμενους από αυτήν, με κείμενα που φωτίζουν μιαν ολόκληρη εποχή γύρω από τον Στρυμόνα και τα πολυποίκιλα έργα που πραγματοποιήθηκαν εκεί, με φωτογραφίες και σχεδιαγράμματα που εμπλουτίζουν την "ακριβή" αυτή έκδοση, την επιμέλεια της οποίας έχει η αρχιτέκτων και καθηγήτρια, Λίλα Θεοδωρίδου - Σωτηρίου. Ένας τόμος που πέρα από τη μελέτη του, η οποία επιβάλλεται, μπορεί να αποτελεί πραγματικό κόσμημα για κάθε σύγχρονη βιβλιοθήκη...
Το βιβλίο "Η Εκτροπή του Στρυμόνα - Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα του Μεσοπολέμου" αποτελεί μία μοναδική βιβλιογραφική ιστορική πηγή η οποία αναδεικνύει το τεράστιο τεχνικό έργο που συντελέστηκε στην περιοχή των Σερρών το 1931, με άμεσα αποτελέσματα στη ζωή όλων των κατοίκων της ευρύτερης περιοχής. Η δημοσιοποίηση ενός σπάνιου εικονογραφικού υλικού και οι προσωπικές μαρτυρίες που περιέχονται μέσα στον τόμο, αποτελούν ιστορία και συλλογική μνήμη για την μεταμόρφωση ενός οικοσυστήματος των πεδιάδων Σερρών - Δράμας (κατά τον Μεσοπόλεμο) με τεράστιο κοινωνικό αντίκτυπο. Η δύναμη του εγχειρήματος της Monks & Ulen δεν αφορούσε μόνο την ταχύτητα εκτέλεσης των έργων, τα καινοτόμα μηχανήματα, την υποδειγματική οργάνωση των εργοταξίων, αλλά την μετάδοση ενός θετικού μηνύματος: την πίστη στην τεχνολογική πρόοδο και την συνακόλουθη ευημερία του τόπου. Για τους μαστιζόμενους από την ελονοσία και την ανέχεια πλημμυροπαθείς ντόπιους και προσφυγικούς πληθυσμούς τα εξυγιαντικά έργα ήταν η ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον. Στον παρόντα τόμο λοιπόν, ξεδιπλώνονται γνωστές και άγνωστες πτυχές αυτής της μάχης ανάμεσα στη γη και το νερό, ενός άθλου που άλλαξε την μοίρα του τόπου μας.
Αντί προλόγου
Γράφει στην αρχή του βιβλίου "Αντί προλόγου", ο Κωνσταντίνος Δαυΐδ, Αντιπρύτανης Έρευνας και Πρόεδρος Ε.Λ.Κ.Ε / Τ.Ε.Ι. Κεντρικής Μακεδονίας, τα εξής σημαντικά: "Η θερμή υποδοχή που επιφύλαξε το αναγνωστικό κοινό στην ηλεκτρονική έκδοση του τόμου των πρακτικών της επιστημονικής ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στο ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας στις 19 Οκτωβρίου 2016 με τίτλο «Η εκτροπή του Στρυμόνα - Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα του Μεσοπολέμου» υπήρξε το κίνητρο της εκδοτικής αυτής προσπάθειας, προκειμένου να καταστεί το πολύτιμο ψηφιακό υλικό προσβάσιμο στο ευρύτερο κοινό. Η κλασική έντυπη μορφή προσφέρεται πλέον ως εναλλακτική λύση σε όσους θεωρούν ότι ο τόμος αυτός θα αποτελέσει ενδιαφέρουσα βιβλιογραφική πηγή στην οποία θα ήθελαν να ανατρέξουν με έναν αμεσότερο τρόπο. Ένα χρόνο μετά τη δημοσίευση της ηλεκτρονικής έκδοσης, βρίσκομαι στην ευχάριστη θέση να προλογίζω τον πολυτελή αυτόν τόμο, στο περιεχόμενο του οποίου έγιναν μικρές μόνο διορθώσεις, ενώ διατηρήθηκε η δομή και το στήσιμο της αρχικής ηλεκτρονικής έκδοσης. Η συγκεκριμένη έκδοση εντάσσεται στους στρατηγικούς στόχους του Ιδρύματος, το οποίο παράλληλα με τη διεξαγωγή εκπαιδευτικού και ερευνητικού έργου, έχει θέσει ως προτεραιότητα του τη διασύνδεσή του με την κοινωνία, τους επιστημονικούς και πνευματικούς φορείς της περιοχής, μέσω της διοργάνωσης ημερίδων, συνεδρίων, διαλέξεων αλλά και εκδόσεων. Με τον τρόπο αυτό στηρίζουμε τους νέους επιστήμονες, εκπληρώνουμε την αποστολή μας στην κοινωνία και εδραιώνουμε την πνευματική μας παρουσία ως Ακαδημαϊκό Ίδρυμα. Δεν θα παραλείψω βέβαια να συγχαρώ τους συντελεστές της έκδοσης αυτής, πρωτίστως την επιμελήτρια της έκδοσης αλλά και όλους τους συγγραφείς που παραχώρησαν δωρεάν τα πνευματικά δικαιώματα των άρθρων τους στο Ίδρυμα μέσω του Ειδικού Λογαριασμού Κονδυλίων Έρευνας (Ε.Λ.Κ.Ε). Τους ευχαριστώ θερμά γιατί με τη συμβολή τους αυτή, στηρίζουν έμπρακτα τους προαναφερθέντες στόχους του Ιδρύματος, τους οποίους ευελπιστώ ότι θα έχουμε τη χαρά να τους δούμε να καρποφορούν περαιτέρω τα επόμενα χρόνια. Καλοτάξιδο!".
Λίγα λόγια για το έργο
Με τη σειρά του ο Καθηγητής Αναστάσιος Μωυσιάδης, Πρόεδρος Ε.Λ.Κ.Ε. γράφει "λίγα λόγια για το έργο" τα οποία αξίζουν τον κόπο να διαβατούν: ""Χαίρομαι που προλογίζω αυτόν τον τόμο που αναδεικνύει πτυχές ενός με γάλου τεχνικού έργου, που συντελέστηκε στην περιοχή των Σερρών με άμεσα αποτελέσματα στη ζωή των κατοίκων της. Η εκτροπή του Στρυμόνα μπορεί να συνέβη το μακρινό 1931 οι επιπτώσεις της είναι όμως ορατές ακόμη και σήμερα. Ο εύφορος κάμπος των Σερρών πρωταρχική πηγή της τοπικής οικονομίας αρδευόμενος σήμερα από τoν ταμιευτήρα της λίμνης Κερκίνης, απαλλαγμένος από τα έλη, την συνακόλουθη ελονοσία και τις καταστροφικές πλημμύρες, είναι το καλύτερο παράδειγμα των ευεργετικών επιπτώσεων των μεγάλων εξυγιαντικών έργων που έλαβαν χώρα στην περιοχή μας κατά τη διάρκεια του μεσοπολέμου. Αποτελεί ένα υποδειγματικό έργο όπου η τεχνολογία, η επιστήμη και η κοινωνική μέριμνα συνεργάστηκαν στενά με θεαματικά αποτελέσματα. Ο καταπονημένος από τους βαλκανικούς πολέμους ντόπιος πληθυσμός, αλλά και οι πολυάριθμοι πρόσφυγες της μικρασιατικής καταστροφής υπήρξαν οι άμεσα ωφελούμενοι από αυτήν την τεράστιας κλίμακας τεχνική παρέμβαση στη φύση. Ο παρόν τόμος αποθησαυρίζει τα πρακτικά επιστημονικής ημερίδας που πραγματοποιήθηκε στο ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας στις 19 Οκτωβρίου 2017. Την δεύτερη μιας σειράς επιστημονικών εκδηλώσεων υπό τον γενικότερο τίτλο «Από τη Θεωρία στην πράξη. Ζητήματα Χώρου και Κατασκευών» του Τμήματος Πολιτικών Μηχανικών ΤΕ και Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής ΤΕ. Η όχι ηλεκτρονική έκδοση των πρακτικών εντάσσεται στην σύνδεση του Τεχνολογικού Ιδρύματος Κεντρικής Μακεδονίας με την τοπική κοινωνία και ιστορία μέσω μιας γενικότερης προσπάθειας ανάδειξης πρωτοβουλιών και έργων που σημάδεψαν την περιοχή. Συγχαίρω λοιπόν όλους τους συντελεστές και νιώθω ικανοποίηση που με συμβολή της Επιτροπής Ερευνών του ΤΕΙ/ΚΜ πραγματοποιήθηκε μια τόσο αξιόλογη έκδοση".
Ένα μεγάλο έργο
Ο Γιώργος Καριώτης, Πρόεδρος Οργανωτικής Επιτροπής, στα εισαγωγικά του βιβλίου γράφει τα εξής: "Στις αρχές του 20ού αιώνα το Ελληνικό κράτος υποδέχθηκε στη διοικητική του ευθύνη τους πρόσφυγες Έλληνες από την Μικρά Ασία, τον Πόντο και την Ανατολική Θράκη. Περίπου 85 χιλιάδες πρόσφυγες εγκαταστάθηκαν στην περιοχή, εκατέρωθεν του Στρυμόνα ποταμού. Ο ποταμός Στρυμόνας πλημύριζε τακτικά, λόγω μη ύπαρξης των αναγκαίων έργων. Το ανάγλυφο του εδάφους δεν παρουσιάζει κλίσεις απορροής, με αποτέλεσμα η στράγγιση των υδάτων να μην είναι η ενδεδειγμένη και να δημιουργούνται έλη, με επίπτωση, ο πληθυσμός να πλήττεται από ασθένειες, με κυριότερη την ελονοσία, η οποία ήταν η αιτία να πεθάνει το
20% του πληθυσμού. Ταυτόχρονα το Ελληνικό κράτος έπρεπε να αποκαταστήσει τους γεωργούς, με τμήματα γης, από την καλλιέργεια των οποίων θα ήταν δυνατή η επιβίωση των νέων κατοίκων της Ελληνικής γης. Το 1928 ανατέθηκε στην Αμερικάνικη σύμπραξη των εταιρειών Monks & Ulen το έργο της διευθέτησης του ποταμού Στρυμόνα, η αποξήρανση της λίμνης Αχινού και η δημιουργία της λίμνης Κερκίνης στην βόρεια πλευρά της πεδιάδας, με την κατασκευή κατάλληλου φράγματος. Το έργο αυτό είναι το μεγαλύτερο της εποχής, αφού απέδωσε περίπου 300,000 στρέμματα προς καλλιέργεια και τη δυνατότητα άρδευσης 480,000 στρεμμάτων. Τις τεχνικές και τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν για την κατασκευή του έργου και τους συντελεστές που συνέβαλαν για την ολοκλήρωσή του, προσπαθεί να αναδείξει η ημερίδα με τίτλο «Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα της περιόδου 1926- 1936 στην κοιλάδα του Στρυμόνα». Στο παρόν τεύχος παρουσιάζονται τα πλήρη κείμενα, καθώς και ανέκδοτο σχεδιαστικό και χαρτογραφικό υλικό που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των έργων. Θερμά ευχαριστούμε τους συνδιοργανωτές της ημερίδας, την Περιφερειακή Διοίκηση Σερρών, την Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας Ιστορίας των Σερρών, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Γραφείο Σερρών. Με ευχαριστίες στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής (Κακαλέτση Δημ., Θεοδωρίδου Λ., Παπαϊωάννου Στ., Καριώτου Γλ., Δανιήλ Μ., Βλαχονάσιου Ελ., Παναγόπουλο Γ., Λιαλιαμπή Ιω., Παναγιωτόπουλο Ελ., Κωνσταντινίδη Αλ.), τους εισηγητές της ημερίδας και τα στελέχη της ΕΥΔΑΠ, παραδίδουμε το παρόν λεύκωμα στους αναγνώστες και τους ερευνητές".
20% του πληθυσμού. Ταυτόχρονα το Ελληνικό κράτος έπρεπε να αποκαταστήσει τους γεωργούς, με τμήματα γης, από την καλλιέργεια των οποίων θα ήταν δυνατή η επιβίωση των νέων κατοίκων της Ελληνικής γης. Το 1928 ανατέθηκε στην Αμερικάνικη σύμπραξη των εταιρειών Monks & Ulen το έργο της διευθέτησης του ποταμού Στρυμόνα, η αποξήρανση της λίμνης Αχινού και η δημιουργία της λίμνης Κερκίνης στην βόρεια πλευρά της πεδιάδας, με την κατασκευή κατάλληλου φράγματος. Το έργο αυτό είναι το μεγαλύτερο της εποχής, αφού απέδωσε περίπου 300,000 στρέμματα προς καλλιέργεια και τη δυνατότητα άρδευσης 480,000 στρεμμάτων. Τις τεχνικές και τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν για την κατασκευή του έργου και τους συντελεστές που συνέβαλαν για την ολοκλήρωσή του, προσπαθεί να αναδείξει η ημερίδα με τίτλο «Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα της περιόδου 1926- 1936 στην κοιλάδα του Στρυμόνα». Στο παρόν τεύχος παρουσιάζονται τα πλήρη κείμενα, καθώς και ανέκδοτο σχεδιαστικό και χαρτογραφικό υλικό που χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή των έργων. Θερμά ευχαριστούμε τους συνδιοργανωτές της ημερίδας, την Περιφερειακή Διοίκηση Σερρών, την Εταιρείας Μελέτης και Έρευνας Ιστορίας των Σερρών, τα Γενικά Αρχεία του Κράτους-Γραφείο Σερρών. Με ευχαριστίες στα μέλη της Οργανωτικής Επιτροπής (Κακαλέτση Δημ., Θεοδωρίδου Λ., Παπαϊωάννου Στ., Καριώτου Γλ., Δανιήλ Μ., Βλαχονάσιου Ελ., Παναγόπουλο Γ., Λιαλιαμπή Ιω., Παναγιωτόπουλο Ελ., Κωνσταντινίδη Αλ.), τους εισηγητές της ημερίδας και τα στελέχη της ΕΥΔΑΠ, παραδίδουμε το παρόν λεύκωμα στους αναγνώστες και τους ερευνητές".
Εισαγωγικό σημείωμα
Ιδιαίτερα σημαντικό και άκρως κατατοπιστικό είναι το "εισαγωγικό σημείωμα" της επιμελήτριας της όλης έκδοσης, καθηγήτριας Λίλας Θεοδωρίδου - Σωτηρίου. Γράφει λοιπόν η αρχιτεκτόνισσα, καθηγήτρια τα εξής:
«...Την άνοιξη του 1927 πλημμύρισε όπως συνήθιζε ο Στρυμόνας. Τότε οι πλημμύρες του άγριου αυτού αλλά και γονιμοποιού θεού ήταν φοβερές. Κατέκλυζε όλο τον κάμπο που γινόταν μια λίμνη απέραντη, κόκκινη και θολή. Ένα αδιαπέραστο παραποτάμιο δάσος την έζωνε σφικτά, δίνοντας άσυλο σε χιλιάδες αγρίμια και πουλιά, αγριογούρουνα, λύκους, τσακάλια, βίδρες, αλεπούδες νεροφίδες, ερωδιούς, κοράκια, φασιανούς, όρνεα, κύκνους, πελεκάνους,αγριοπάπιες, γερανούς, αγριόχηνες, νερόκοτες, νυχτοκόρακες, χουλιαρομύτες,βατράχια.... Το μακρόσυρτο μουγκρητό που έκαμνε το λασπερό νερό φτάνοντας ξαφνικά ηχούσε σαν απαίσιος χορός. Έτρεχαν οι χωρικοί με σακκιά γεμάτα άμμο να τιθασσεύσουν την ορμή του. Μα αυτό παράσερνε τα πάντα,
κατεβάζοντας δέντρα, πόρτες, κάγκελα, σκάφες, κούνιες παιδιών, πνιγμένα
πουλερικά, τυμπανιαία ζώα.....
Οι γονείς μου μ’ άρπαξαν και καταφύγαμε πάνω σε κάποια ψηλή στέγη
[στις παράγκες Τζουμαγιάς], που έτριζε θανάσιμα. Περάσαμε μια νύχτα εφιαλτική, μα τελικά σωθήκαμε. Ο πατέρας μου, για μια απ’ τις φοβερές θεομηνίες
στην κοιλάδα του Στρυμόνα –οι αρχαίοι ονόμαζαν τον θυελλώδη άνεμο που τις
συνόδευε στρυμονία- έγραψε τους εξής στίχους:
Βρονταί βροντών
κι αντιβροντώνται βρόντοι
και σείονται αι θάλασσαι
κι ανακυκώνται πόντοι» Γιώργος Καφταντζής,
Βιογραφικά Εργογραφικά, 1993, σ. 12
κατεβάζοντας δέντρα, πόρτες, κάγκελα, σκάφες, κούνιες παιδιών, πνιγμένα
πουλερικά, τυμπανιαία ζώα.....
Οι γονείς μου μ’ άρπαξαν και καταφύγαμε πάνω σε κάποια ψηλή στέγη
[στις παράγκες Τζουμαγιάς], που έτριζε θανάσιμα. Περάσαμε μια νύχτα εφιαλτική, μα τελικά σωθήκαμε. Ο πατέρας μου, για μια απ’ τις φοβερές θεομηνίες
στην κοιλάδα του Στρυμόνα –οι αρχαίοι ονόμαζαν τον θυελλώδη άνεμο που τις
συνόδευε στρυμονία- έγραψε τους εξής στίχους:
Βρονταί βροντών
κι αντιβροντώνται βρόντοι
και σείονται αι θάλασσαι
κι ανακυκώνται πόντοι» Γιώργος Καφταντζής,
Βιογραφικά Εργογραφικά, 1993, σ. 12
Τα λόγια του συγγραφέα Γιώργου Καφταντζή τριγυρνούσαν στο μυαλό μου πολύ καιρό, ανακατωμένα με τις εικόνες των πνιγμένων πουλερικών, τις παρασυρμένες κούνιες των παιδιών, αλλά και το μακρόσυρτο μουγκρητό του Στρυμόνα, το μακρινό 1927. Τελικά πώς σωθήκαμε από όλα αυτά τα δεινά; Τί έγινε;
Το ενδιαφέρον μου για τα έργα διευθέτησης της κοίτης του Στρυμόνα μεγάλωνε συνεχώς και ζητούσε λύτρωση. Την βρήκε σε μία ομάδα ερευνητών με τις ίδιες ανησυχίες με μένα, που προσπάθησαν να επαναπροσεγγίσουν τα ντοκουμέντα και
να αναδείξουν τις ενέργειες εκείνες που συνέβαλλαν ώστε το «μουγκρητό» του Στρυμόνα, η «στρυμονία» των αρχαίων, να ακούγεται πλέον πιο υπόκωφα. Το έναυσμα δόθηκε όταν εντοπίστηκε, από την κα Ευτυχία Νεστορίδου, μια μεγάλη
μακέτα των έργων του Στρυμόνα από την εταιρεία Monks & Ulen ξεχασμένη από καιρό στο κεντρικό αντλιοστάσιο της ΕΥΔΑΠ στο Γαλάτσι και ένας δερματόδετος φάκελλος με τα πρωτότυπα σχέδια της εταιρείας. Γύρω από αυτά τα ευρήματα οκτώ ερευνητές προσήλθαν στην ημερίδα που διοργάνωσε το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΤΕ και Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής ΤΕ στις 19 Οκτωβρίου 2016 με θέμα: «Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα στην Κοιλάδα του Στρυμόνα που διεξήχθηκαν την περίοδο 1929-1936: νέα στοιχεία για την εκτέλεσή τους, η σημερινή αποτίμησή τους και οι μελλοντικές προοπτικές τους» και ανέπτυξαν διάφορες πλευρές του θέματος. Τα κείμενα όσων ανακοινώσεων μας προσκομίστηκαν αποτέλεσαν το βασικό υλικό του παρόντος τόμου. Η δομή του τόμου ακολουθεί την σειρά παρουσίασης των ανακοινώσεων στην ημερίδα. Στο τέλος έχει προστεθεί άρθρο του Ελευθερίου Παναγιωτόπουλου , τοπογράφου μηχανικού, καθηγητή εφαρμογών του ΤΕΙ/ΚΜ που παρουσιάζει και επεξηγεί το περιεχόμενο του δερματόδετου φακέλου με τα χρονολογημένα από το 1928 σχέδια του έργου και η εργασία της κας Αναγνωστίδου Μαρίας με τίτλο «Ο Στρυμόνας με
τα μάτια των παιδιών», η οποία ανακοινώθηκε στην ημερίδα συμπληρωματικά του αρχικού προγράμματος. Η εργασία αυτή προσθέτει μια νότα φρεσκάδας στον τόμο, ξαφνιάζει και συμπληρώνει ανάλαφρα τις προηγούμενες εργασίες. Προϊόν
της εκπαιδευτικής διαδικασίας παιδιών της Δ1 τάξης του 3ου δημοτικού σχολείου Σερρών, αφηγείται σε μορφή κόμικ την ιστορία της λίμνης Κερκίνης και την εκτροπή του Στρυμόνα κ.λπ. Αφηγητής και ξεναγός ο Λέοντας της Αμφίπολης που
εμφανίζεται στην αρχή να κολυμπά στα νερά του Στρυμόνα ως μια υπόμνηση ότι από εκεί ανασύρθηκε!
Η βασική θεματολογία όμως αφορά τον Στρυμόνα (ως πηγή ευημερίας και καταστροφών), τα τεχνικά έργα σε σχέση με την τοπική κοινωνία, τους μηχανικούς των έργων, τη συμβολή της εταιρείας στην αναστήλωση του Λέοντος της Αμφιπόλεως, το ζήτημα της διανομής των εξυγιανθέντων γαιών και τον σχολιασμό της πρόσφατης πλημμύρας (2015). Το πλούσιο εικονογραφικό και φωτογραφικό υλικό διευκολύνει την ανάγνωση του βιβλίου τόσο για τους πρωτοασχολούμενους με το θέμα, όσο και γι’ αυτούς που θέλουν να εμβαθύνουν.
Το ενδιαφέρον μου για τα έργα διευθέτησης της κοίτης του Στρυμόνα μεγάλωνε συνεχώς και ζητούσε λύτρωση. Την βρήκε σε μία ομάδα ερευνητών με τις ίδιες ανησυχίες με μένα, που προσπάθησαν να επαναπροσεγγίσουν τα ντοκουμέντα και
να αναδείξουν τις ενέργειες εκείνες που συνέβαλλαν ώστε το «μουγκρητό» του Στρυμόνα, η «στρυμονία» των αρχαίων, να ακούγεται πλέον πιο υπόκωφα. Το έναυσμα δόθηκε όταν εντοπίστηκε, από την κα Ευτυχία Νεστορίδου, μια μεγάλη
μακέτα των έργων του Στρυμόνα από την εταιρεία Monks & Ulen ξεχασμένη από καιρό στο κεντρικό αντλιοστάσιο της ΕΥΔΑΠ στο Γαλάτσι και ένας δερματόδετος φάκελλος με τα πρωτότυπα σχέδια της εταιρείας. Γύρω από αυτά τα ευρήματα οκτώ ερευνητές προσήλθαν στην ημερίδα που διοργάνωσε το τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΤΕ και Μηχανικών Τοπογραφίας και Γεωπληροφορικής ΤΕ στις 19 Οκτωβρίου 2016 με θέμα: «Τα μεγάλα εξυγιαντικά έργα στην Κοιλάδα του Στρυμόνα που διεξήχθηκαν την περίοδο 1929-1936: νέα στοιχεία για την εκτέλεσή τους, η σημερινή αποτίμησή τους και οι μελλοντικές προοπτικές τους» και ανέπτυξαν διάφορες πλευρές του θέματος. Τα κείμενα όσων ανακοινώσεων μας προσκομίστηκαν αποτέλεσαν το βασικό υλικό του παρόντος τόμου. Η δομή του τόμου ακολουθεί την σειρά παρουσίασης των ανακοινώσεων στην ημερίδα. Στο τέλος έχει προστεθεί άρθρο του Ελευθερίου Παναγιωτόπουλου , τοπογράφου μηχανικού, καθηγητή εφαρμογών του ΤΕΙ/ΚΜ που παρουσιάζει και επεξηγεί το περιεχόμενο του δερματόδετου φακέλου με τα χρονολογημένα από το 1928 σχέδια του έργου και η εργασία της κας Αναγνωστίδου Μαρίας με τίτλο «Ο Στρυμόνας με
τα μάτια των παιδιών», η οποία ανακοινώθηκε στην ημερίδα συμπληρωματικά του αρχικού προγράμματος. Η εργασία αυτή προσθέτει μια νότα φρεσκάδας στον τόμο, ξαφνιάζει και συμπληρώνει ανάλαφρα τις προηγούμενες εργασίες. Προϊόν
της εκπαιδευτικής διαδικασίας παιδιών της Δ1 τάξης του 3ου δημοτικού σχολείου Σερρών, αφηγείται σε μορφή κόμικ την ιστορία της λίμνης Κερκίνης και την εκτροπή του Στρυμόνα κ.λπ. Αφηγητής και ξεναγός ο Λέοντας της Αμφίπολης που
εμφανίζεται στην αρχή να κολυμπά στα νερά του Στρυμόνα ως μια υπόμνηση ότι από εκεί ανασύρθηκε!
Η βασική θεματολογία όμως αφορά τον Στρυμόνα (ως πηγή ευημερίας και καταστροφών), τα τεχνικά έργα σε σχέση με την τοπική κοινωνία, τους μηχανικούς των έργων, τη συμβολή της εταιρείας στην αναστήλωση του Λέοντος της Αμφιπόλεως, το ζήτημα της διανομής των εξυγιανθέντων γαιών και τον σχολιασμό της πρόσφατης πλημμύρας (2015). Το πλούσιο εικονογραφικό και φωτογραφικό υλικό διευκολύνει την ανάγνωση του βιβλίου τόσο για τους πρωτοασχολούμενους με το θέμα, όσο και γι’ αυτούς που θέλουν να εμβαθύνουν.
Ο Βαφειάδης Μαργαρίτης , καθηγητής υδραυλικών έργων του ΑΠΘ κάνει μια εμπεριστατωμένη αναδρομή στον Στρυμόνα ως ένα ποτάμι με παρουσία στα ελληνικά πράγματα από την εποχή της μυθολογίας. Σήμερα είναι ένα διακρατικό ποτάμι πηγή ευημερίας, αλλά και καταστροφών, τόσο για την Βουλγαρία από την οποία πηγάζει όσο και για την Ελλάδα στην οποία εκβάλλει. Μια σειρά μεγάλων έργων στην δεκαετία του ’30 βελτίωσε σημαντικά τις επιπτώσεις του στις περιοχές που διαρρέει χωρίς να εξαλειφθούν πλήρως τα προβλήματα που κατά καιρούς
δημιουργεί. Η σημερινή του κατάσταση, τα πρόσφατα προβλήματα, οι δράσεις και οι λύσεις που προτείνονται εξετάζονται επίσης στην ανακοίνωση.
δημιουργεί. Η σημερινή του κατάσταση, τα πρόσφατα προβλήματα, οι δράσεις και οι λύσεις που προτείνονται εξετάζονται επίσης στην ανακοίνωση.
Η Ευτυχία Νεστορίδη, αναπλ. διευθύντρια υποδομών ΕΥΔΑΠ στην ανακοίνωσή της με τίτλο “Μοντέρνα αντίληψη στην υλοποίηση μεγάλων Έργων – Μαθήματα από τις αρχές του 20ού αιώνα” παρουσιάζει τον διαφορετικό τρόπο που επέλεξαν οι Εταιρείες Monks & Ulen να υλοποιήσουν το μεγάλο έργο κάνοντας παράλληλα πολλές ενημερωτικές καμπάνιες για την τοπική κοινωνία και τους επενδυτές, και δίνοντας προσοχή στην ζωή των εργαζομένων τους με την κατασκευή οικισμών εργατών και την ανάληψη άλλων παράλληλων πολιτιστικών δράσεων. Αναλόγως έπραξε η ULEN και στο έργο των Αθηνών.
Ο Γιάννης Τσαρούχας, προϊστάμενος Γ.Α.Κ. Σερρών στην ανακοίνωσή του με τίτλο “Αρχειακές μαρτυρίες από τη δραστηριότητα της κοινοπραξίας MonksUlen στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Σερρών” παρουσιάζει μαρτυρίες από τη δραστηριότητα της κοινοπραξίας Monks-Ulen στην περιοχή μας, καθώς και επιλογή χαρτών που προέρχονται από την κατατεθειμένη συλλογή στα ΓΑΚ Σερρών.
Η Λίλα Θεοδωρίδου, καθηγήτρια στο ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας, αναλύει το προφίλ και τη δράση δύο ελλήνων μηχανικών που έλαβαν μέρος στο εγχείρημα: του Πέτρου Λοπρέστη και του Θεολόγου Γενίδουνια. Ερευνώντας αρχειακά τεκμήρια και βιβλιογραφικές πηγές αναδεικνύει τις διαφορές τους στην προσέγγιση των έργων, αναπτύσσει το έργο της αυτόνομης Υπηρεσίας Επίβλεψης των Υδραυλικών Έργων Σερρών-Δράμας και διατυπώνει τα συμπεράσματά της.
Η Γλυκερία Καριώτου, καθηγήτρια εφαρμογών του Τ.Ε.Ι. Κεντρικής Μακεδονίας εξετάζει το κτίριο γραφείων της Monks & Ulen στις Σέρρες για δύο λόγους. Πρώτον, γιατί αποτελεί σπάνιο δείγμα αυτοτελούς κτιρίου γραφείων μιας τεχνικής εταιρείας στον Ελλαδικό χώρο, (αρχές του ’30) και δεύτερον, γιατί η ίδια η εικόνα ενός νεόδμητου κτιρίου στην πόλη των Σερρών εξέπεμπε μήνυμα αισιοδοξίας για την επιτυχή εκτέλεση των έργων, της εξυγίανσης της πεδιάδας και τη συνακόλουθη οικονομική ανάκαμψη. Με κέντρο αναφοράς το κτίριο των Σερρών οι μηχανικοί και τα άλλα στελέχη της εταιρείας ανέπτυξαν στην περιοχή δράσεις ψυχαγωγίας, κοινωνικών σχέσεων και αθλητικών δραστηριοτήτων.
Η Πηνελόπη Μάλαμα, αναπληρώτρια προϊσταμένη Εφορείας Αρχαιοτήτων Σερρών, επικεντρώνει το ενδιαφέρον της στα διάφορα γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη που εντοπίστηκαν στη δυτική όχθη του Στρυμόνα κατά τον Α’ Βαλκανικό και Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, καθώς και σε αυτά που αποκαλύφθηκαν ακτά την περίοδο 1929-1936 από την εταιρεία Monks & Ulen, στο πλαίσιο των μεγάλων εξυγιαντικών και παραγωγικών έργων. Στην ανακοίνωση της με τίτλο “Αρχαιολογικά ευρήματα κατά τις εργασίες αποξήρανσης της Κερκινίτιδος λίμνης και διευθέτησης της κοίτης του Στρυμόνος από την κοινοπραξία Monks & Ulen” γίνεται επίσης αναφορά στις εργασίες αναστήλωσης του Λέοντος της Αμφίπολης στη δυτική όχθη του Στρυμόνα.
Ο Γιώργος Αψηλίδης, μελετητής της τοπικής ιστορίας, καταπιάνεται με ένα φλέγον για την εποχή του ζήτημα, αυτό της οριστικής διανομής των εξυγιανθέντων γαιών και ειδικότερα με την γραπτή δημόσια παρέμβαση του νεαρού τότε βουλευτή Σερρών Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή. Στην ανακοίνωσή του παρουσιάζονται συνοπτικά οι συνθήκες, τα προβλήματα και οι νομοθετικές ρυθμίσεις που ίσχυσαν την περίοδο 1933-1936 για τη διαχείριση, διάθεση και εκμετάλλευση των αποστραγγισθέντων εδαφών στους ακτήμονες των όμορων και γειτονικών περιοχών.
Πρωταγωνιστές βέβαια αυτού του συλλογικού τόμου είναι τα εξυγιαντικά έργα των Σερρών του μεσοπολέμου, που αν και έχουν εξιστορηθεί ήδη από την εποχή της εκτέλεσής τους έχουν ακόμη πολλά να μας πουν. Νέο αρχειακό υλικό, άγνωστα πρόσωπα, σπάνια ντοκουμέντα συνθέτουν μια νέα προσέγγιση που εμβαθύνει την γνώση μας και επιχειρεί μια νέα σύνθεση. Η τοπική κοινωνία, που απολαμβάνει το αποτέλεσμα, οι ιστορικοί της τεχνολογίας (και όχι μόνο), το τοπικό εκπαιδευτικό μας Ίδρυμα οφείλουν να σκύψουν στα έργα αυτά ως μια χειρονομία αυτογνωσίας και επανεκκίνησης. Να συνειδητοποιήσουν ξανά το μέγεθος και την χρησιμότητα της παρέμβασης, τις δυσκολίες της υλοποίησης, τον αγώνα των μηχανικών, την χαρά της επίτευξης των στόχων.
Αν και κάθε συγγραφέας αυτού του συλλογικού τόμου έθεσε την προσωπική του σφραγίδα, αναπόφευκτο, αλλά και απαραίτητο συστατικό κάθε διεπιστημονικής προσέγγισης, όλα τα κείμενα διατρέχονται από έναν απόρρητο θαυμασμό γι’ αυτήν την μεγάλη μάχη που δόθηκε ανάμεσα στο άγριο, αλλά και γονιμοποιό ποτάμι και τους μηχανικούς και εργάτες, ανάμεσα στη γη και το νερό, ανάμεσα στον «θεό» Στρυμόνα και τον πολυμήχανο νεωτερικό άνθρωπο. Ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσε το διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό που βρίσκεται στο αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου, στα ΓΑΚ Σερρών, στο αρχείο της ΕΥΔΑΠ, στο ΕΛΙΑ και σε ιδιωτικές συλλογές. Κατηγοριοποιήσαμε αρκετές από τις φωτογραφίες σε πέντε ενότητες και τις ενθέσαμε στον τόμο έτσι ώστε τα εικονιζόμενα θέματα να ταιριάζουν κατά το δυνατόν με το αντίστοιχο γραπτό κείμενο. Πρώτον, σπάνιες λήψεις που αφορούν την διαφήμιση του έργου στις Διεθνείς Εκθέσεις Θεσσαλονίκης το διάστημα 1933-1936. Δεύτερον, λήψεις από την συναρμολόγηση και καθέλκυση των βυθοκόρων, λήψεις με τα μηχανήματα των έργων (βυθοκόροι, εκσκαφείς, κομπρεσέρ) και γενικά μηχανήματα εν δράσει. Τρίτον, λήψεις από τις πειραματικές καλλιέργειες αραβοσίτου, παντζαριών και φασολιών στα αποστραγγισθέντα εδάφη. Τέταρτον, λήψεις από συναναστροφές των μηχανικών της εταιρείας. Πέμπτον, λήψεις από τα βοηθητικά έργα (επιχώματα, σιδηροτροχιές για τις μεταφορές των μηχανημάτων, οικίσκοι των εργατών κ.λπ. Η συμβολικότερη ασφαλώς λήψη είναι η φωτογραφία, που απεικονίζει την στιγμή που το ποτάμι εκτρέπεται στην νέα του κοίτη. Στα βάθος η βυθοκόρος (νεροφαγάνα) και ο Στρυμών, στα δεξιά μια ομάδα εργαζομένων και σε πρώτο πλάνο το νερό να ρέει στη νέα κοίτη.
Ειδική μνεία οφείλουμε να κάνουμε στην αυθεντική μακέτα των έργων. Μεταφέρθηκε με δαπάνες της ΕΥΔΑΠ και μας παραχωρήθηκε με ενέργειες του προέδρου της κ. Κ. Παπαδόπουλου και της αναπληρώτριας διευθύντριας υποδομών κας Ευτυχία Νεστορίδου και κας Λαμπρινής Τσαμουράνη υπεύθυνης του Ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ. Η μακέτα περιλαμβάνει όλη την περιοχή Σερρών και Δράμας. Είναι ένα σπάνιο και πολύτιμο έκθεμα τοποθετημένο σε ειδική καρυδένια βάση με γυάλινη επιστέγαση, αυτό ακριβώς που εκτέθηκε και στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η πεδιάδα και τα γύρω βουνά απεικονίζονται σε διαφορετικές κλίμακες (1/15.000 και 1/100.000).
Τί έγινε όλος αυτός ο μηχανικός εξοπλισμός όταν το έργο παραδόθηκε το 1936; Πού πήγαν οι βυθοκόροι και οι γιγαντιαίοι εκσκαφείς με τους τεράστιους βραχίονες-βαρούλκα; Την απάντηση δίνει σε μια εμπεριστατωμένη μελέτη του ο Μπαρτζούδης (1993). Αρχικά ο μηχανικός εξοπλισμός της Monks & Ulen παραδόθηκε στο ΕΤΥΕΜ (Ειδικό Ταμείο Υδραυλικών Έργων Μακεδονίας), τον οργανισμό που ανέλαβε, ευθύς μετά, την κατασκευή των υπολειπομένων έργων, όπως δευτερεύουσες και τριτεύουσες διώρυγες μεταφοράς νερού. Στο ΕΤΥΕΜ εντάχθηκε και όλο των ελληνικό προσωπικό της Monks & Ulen και της Ειδικής Υπηρεσίας Ελέγχου Έργων πεδιάδων Σερρών-Δράμας, με έδρα την Θεσσαλονίκη. Ενέσκηψε η κατοχή και ο εξοπλισμός λεηλατήθηκε, ενώ η χαριστική βολή δόθηκε με την δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας της ΥΣΣΥΕΜ (Υπηρεσία Συμπληρώσεως και Συντηρήσεως Υδραυλικών Εργων Μακεδονίας) και λίγο αργότερα της ΥΠΕΜ (Υπηρεσία Παραγωγικών Έργων Μακεδονίας). Στις αρχές του 1945 συναντάμε στην πεδιάδα των Σερρών και τους δύο νέους φορείς τελούντες ουσιαστικά σε αδράνεια μέχρι το 1948. Με το σχέδιο Μάρσαλ (1948-1951) αρχίζει κάποια δραστηριότητα, ενώ στην πορεία μια σειρά από ειδικές υπηρεσίες με εξωτικά αρτικόλεξα (ΕΥΤΕΜ, ΥΕΚΕ, ΔΕΚΕ) συνεχίζουν το έργο. Ενδεχομένως στα αρχεία της ΕΤΥΕΜ να κρύβεται η απάντηση στο ερώτημά μας. Πάντως ο εντοπισμός μιας φωτογραφίας που απεικονίζει μια βυθοκόρο με την ονομασία «Στρυμών» στο Πόρτο Λάγος μας κάνει να πιστεύουμε ότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λεηλατημένη, κακοποιημένη ή όχι, η κληρονομιά της Monks & Ulen παρέμεινε για αρκετά χρόνια στον τόπο μας. Για όλα αυτά, και για όσα δεν χώρεσαν στον παρόντα τόμο, νομίζουμε ότι αξίζει αυτή η εκδοτική προσπάθεια. Ήταν μόλις πριν 85 χρόνια όταν το μεγάλο αυτό τεχνικό έργο σχεδιάστηκε, συντονίστηκε και υλοποιήθηκε. Είναι κρίμα να περνάμε δίπλα του αδιάφοροι και ανυποψίαστοι".
Πρωταγωνιστές βέβαια αυτού του συλλογικού τόμου είναι τα εξυγιαντικά έργα των Σερρών του μεσοπολέμου, που αν και έχουν εξιστορηθεί ήδη από την εποχή της εκτέλεσής τους έχουν ακόμη πολλά να μας πουν. Νέο αρχειακό υλικό, άγνωστα πρόσωπα, σπάνια ντοκουμέντα συνθέτουν μια νέα προσέγγιση που εμβαθύνει την γνώση μας και επιχειρεί μια νέα σύνθεση. Η τοπική κοινωνία, που απολαμβάνει το αποτέλεσμα, οι ιστορικοί της τεχνολογίας (και όχι μόνο), το τοπικό εκπαιδευτικό μας Ίδρυμα οφείλουν να σκύψουν στα έργα αυτά ως μια χειρονομία αυτογνωσίας και επανεκκίνησης. Να συνειδητοποιήσουν ξανά το μέγεθος και την χρησιμότητα της παρέμβασης, τις δυσκολίες της υλοποίησης, τον αγώνα των μηχανικών, την χαρά της επίτευξης των στόχων.
Αν και κάθε συγγραφέας αυτού του συλλογικού τόμου έθεσε την προσωπική του σφραγίδα, αναπόφευκτο, αλλά και απαραίτητο συστατικό κάθε διεπιστημονικής προσέγγισης, όλα τα κείμενα διατρέχονται από έναν απόρρητο θαυμασμό γι’ αυτήν την μεγάλη μάχη που δόθηκε ανάμεσα στο άγριο, αλλά και γονιμοποιό ποτάμι και τους μηχανικούς και εργάτες, ανάμεσα στη γη και το νερό, ανάμεσα στον «θεό» Στρυμόνα και τον πολυμήχανο νεωτερικό άνθρωπο. Ιδιαίτερη εντύπωση μας προκάλεσε το διαθέσιμο φωτογραφικό υλικό που βρίσκεται στο αρχείο Ελευθερίου Βενιζέλου, στα ΓΑΚ Σερρών, στο αρχείο της ΕΥΔΑΠ, στο ΕΛΙΑ και σε ιδιωτικές συλλογές. Κατηγοριοποιήσαμε αρκετές από τις φωτογραφίες σε πέντε ενότητες και τις ενθέσαμε στον τόμο έτσι ώστε τα εικονιζόμενα θέματα να ταιριάζουν κατά το δυνατόν με το αντίστοιχο γραπτό κείμενο. Πρώτον, σπάνιες λήψεις που αφορούν την διαφήμιση του έργου στις Διεθνείς Εκθέσεις Θεσσαλονίκης το διάστημα 1933-1936. Δεύτερον, λήψεις από την συναρμολόγηση και καθέλκυση των βυθοκόρων, λήψεις με τα μηχανήματα των έργων (βυθοκόροι, εκσκαφείς, κομπρεσέρ) και γενικά μηχανήματα εν δράσει. Τρίτον, λήψεις από τις πειραματικές καλλιέργειες αραβοσίτου, παντζαριών και φασολιών στα αποστραγγισθέντα εδάφη. Τέταρτον, λήψεις από συναναστροφές των μηχανικών της εταιρείας. Πέμπτον, λήψεις από τα βοηθητικά έργα (επιχώματα, σιδηροτροχιές για τις μεταφορές των μηχανημάτων, οικίσκοι των εργατών κ.λπ. Η συμβολικότερη ασφαλώς λήψη είναι η φωτογραφία, που απεικονίζει την στιγμή που το ποτάμι εκτρέπεται στην νέα του κοίτη. Στα βάθος η βυθοκόρος (νεροφαγάνα) και ο Στρυμών, στα δεξιά μια ομάδα εργαζομένων και σε πρώτο πλάνο το νερό να ρέει στη νέα κοίτη.
Ειδική μνεία οφείλουμε να κάνουμε στην αυθεντική μακέτα των έργων. Μεταφέρθηκε με δαπάνες της ΕΥΔΑΠ και μας παραχωρήθηκε με ενέργειες του προέδρου της κ. Κ. Παπαδόπουλου και της αναπληρώτριας διευθύντριας υποδομών κας Ευτυχία Νεστορίδου και κας Λαμπρινής Τσαμουράνη υπεύθυνης του Ιστορικού αρχείου της ΕΥΔΑΠ. Η μακέτα περιλαμβάνει όλη την περιοχή Σερρών και Δράμας. Είναι ένα σπάνιο και πολύτιμο έκθεμα τοποθετημένο σε ειδική καρυδένια βάση με γυάλινη επιστέγαση, αυτό ακριβώς που εκτέθηκε και στην Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης. Η πεδιάδα και τα γύρω βουνά απεικονίζονται σε διαφορετικές κλίμακες (1/15.000 και 1/100.000).
Τί έγινε όλος αυτός ο μηχανικός εξοπλισμός όταν το έργο παραδόθηκε το 1936; Πού πήγαν οι βυθοκόροι και οι γιγαντιαίοι εκσκαφείς με τους τεράστιους βραχίονες-βαρούλκα; Την απάντηση δίνει σε μια εμπεριστατωμένη μελέτη του ο Μπαρτζούδης (1993). Αρχικά ο μηχανικός εξοπλισμός της Monks & Ulen παραδόθηκε στο ΕΤΥΕΜ (Ειδικό Ταμείο Υδραυλικών Έργων Μακεδονίας), τον οργανισμό που ανέλαβε, ευθύς μετά, την κατασκευή των υπολειπομένων έργων, όπως δευτερεύουσες και τριτεύουσες διώρυγες μεταφοράς νερού. Στο ΕΤΥΕΜ εντάχθηκε και όλο των ελληνικό προσωπικό της Monks & Ulen και της Ειδικής Υπηρεσίας Ελέγχου Έργων πεδιάδων Σερρών-Δράμας, με έδρα την Θεσσαλονίκη. Ενέσκηψε η κατοχή και ο εξοπλισμός λεηλατήθηκε, ενώ η χαριστική βολή δόθηκε με την δημιουργία μιας νέας υπηρεσίας της ΥΣΣΥΕΜ (Υπηρεσία Συμπληρώσεως και Συντηρήσεως Υδραυλικών Εργων Μακεδονίας) και λίγο αργότερα της ΥΠΕΜ (Υπηρεσία Παραγωγικών Έργων Μακεδονίας). Στις αρχές του 1945 συναντάμε στην πεδιάδα των Σερρών και τους δύο νέους φορείς τελούντες ουσιαστικά σε αδράνεια μέχρι το 1948. Με το σχέδιο Μάρσαλ (1948-1951) αρχίζει κάποια δραστηριότητα, ενώ στην πορεία μια σειρά από ειδικές υπηρεσίες με εξωτικά αρτικόλεξα (ΕΥΤΕΜ, ΥΕΚΕ, ΔΕΚΕ) συνεχίζουν το έργο. Ενδεχομένως στα αρχεία της ΕΤΥΕΜ να κρύβεται η απάντηση στο ερώτημά μας. Πάντως ο εντοπισμός μιας φωτογραφίας που απεικονίζει μια βυθοκόρο με την ονομασία «Στρυμών» στο Πόρτο Λάγος μας κάνει να πιστεύουμε ότι, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, λεηλατημένη, κακοποιημένη ή όχι, η κληρονομιά της Monks & Ulen παρέμεινε για αρκετά χρόνια στον τόπο μας. Για όλα αυτά, και για όσα δεν χώρεσαν στον παρόντα τόμο, νομίζουμε ότι αξίζει αυτή η εκδοτική προσπάθεια. Ήταν μόλις πριν 85 χρόνια όταν το μεγάλο αυτό τεχνικό έργο σχεδιάστηκε, συντονίστηκε και υλοποιήθηκε. Είναι κρίμα να περνάμε δίπλα του αδιάφοροι και ανυποψίαστοι".
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
3 - Αντί Προλόγου
5 - Λίγα λόγια για το έργο
11 - Ένα μεγάλο έργο
13 - Εισαγωγικό Σημείωμα
21 - Στρυμών, φύση, ιστορία, έργα, προβλήματα και λύσεις
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ (ΜΑΡΙΟΣ) ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ
33 - Μοντέρνα αντίληψη στην υλοποίηση μεγάλων έργων -
Μαθήματα από τις αρχές του 20ού αιώνα
ΕΥΤΥΧΙΑ ΝΕΣΤΟΡΙΔΗ
47 - Αρχειακές μαρτυρίες από τη δραστηριότητα της κοινοπραξίας
Monks-Ulen στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Σερρών
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ
63 - Δύο Έλληνες μηχανικοί στο μεγάλο έργο
της εξυγίανσης της πεδιάδας των Σερρών
ΛΙΛΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ-ΣΩΤΗΡΙΟΥ
91 - Το κτίριο γραφείων της Monks – Ulen στις Σέρρες
ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΚΑΡΙΩΤΟΥ
5 - Λίγα λόγια για το έργο
11 - Ένα μεγάλο έργο
13 - Εισαγωγικό Σημείωμα
21 - Στρυμών, φύση, ιστορία, έργα, προβλήματα και λύσεις
ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ (ΜΑΡΙΟΣ) ΒΑΦΕΙΑΔΗΣ
33 - Μοντέρνα αντίληψη στην υλοποίηση μεγάλων έργων -
Μαθήματα από τις αρχές του 20ού αιώνα
ΕΥΤΥΧΙΑ ΝΕΣΤΟΡΙΔΗ
47 - Αρχειακές μαρτυρίες από τη δραστηριότητα της κοινοπραξίας
Monks-Ulen στα Γενικά Αρχεία του Κράτους, Αρχεία Νομού Σερρών
ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΣΑΡΟΥΧΑΣ
63 - Δύο Έλληνες μηχανικοί στο μεγάλο έργο
της εξυγίανσης της πεδιάδας των Σερρών
ΛΙΛΑ ΘΕΟΔΩΡΙΔΟΥ-ΣΩΤΗΡΙΟΥ
91 - Το κτίριο γραφείων της Monks – Ulen στις Σέρρες
ΓΛΥΚΕΡΙΑ ΚΑΡΙΩΤΟΥ
105 - Αρχαιολογικά ευρήματα κατά τις εργασίες αποξήρανσης
της Κερκινίτιδος λίμνης και της διευθέτησης της κοίτης
του Στρυμόνος από την εταιρεία Monks-Ulen
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΑΛΑΜΑ
117 - Η οριστική διανομή των αποκαλυπτομένων από τα εξυγιαντικά έργα
στην κοιλάδα του Στρυμόνα γαιών και οι απόψεις και η δράση
του νεαρού βουλευτή Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή
ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΑΨΗΛΙΔΗΣ
133 - Τα διαγράμματα της κοινοπραξίας Monks-Ulen
ως κειμήλια πολιτιστικής κληρονομιάς
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
197 - Ο Στρυμόνας με τα μάτια των παιδιών
ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
203 - Επίμετρο
της Κερκινίτιδος λίμνης και της διευθέτησης της κοίτης
του Στρυμόνος από την εταιρεία Monks-Ulen
ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΑΛΑΜΑ
117 - Η οριστική διανομή των αποκαλυπτομένων από τα εξυγιαντικά έργα
στην κοιλάδα του Στρυμόνα γαιών και οι απόψεις και η δράση
του νεαρού βουλευτή Κωνσταντίνου Γ. Καραμανλή
ΓΙΩΡΓΟΣ Ν. ΑΨΗΛΙΔΗΣ
133 - Τα διαγράμματα της κοινοπραξίας Monks-Ulen
ως κειμήλια πολιτιστικής κληρονομιάς
ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ
197 - Ο Στρυμόνας με τα μάτια των παιδιών
ΑΝΑΓΝΩΣΤΙΔΟΥ ΜΑΡΙΑ
203 - Επίμετρο
Ποια είναι η Λίλα Θεοδωρίδου -Σωτηρίου
H Λίλα Θεοδωρίδου-Σωτηρίου είναι διπλωματούχος αρχιτέκτων του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με μεταπτυχιακές σπουδές στην Bartlett School of Architecture and Planning στο University College of London (MSc) και διδάκτωρ του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου. Είναι καθηγήτρια στο Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος και στα κύρια ενδιαφέροντά της είναι η σχεδιαστική και ιστορική τεκμηρίωση κτιρίων και συνόλων και ο μετασχηματισμός του αστικού ιστού σε σχέση με την αρχιτεκτονική δημιουργία. Το δημοσιευμένο έργο της εμβαθύνει σε ζητήματα αρχιτεκτονικής, πολεοδομίας και τοπικής ιστορίας, κυρίως κατά την περίοδο του μεσοπολέμου.
Υπήρξε αναπληρώτρια καθηγήτρια στο Τμήμα Γεωπληροφορικής και Τοπογραφίας του Τ.Ε.Ι. Σερρών, με πολυετή αυτοδύναμη διδασκαλία και συμβολή στη διαμόρφωση της ύλης των μαθημάτων αρχιτεκτονικής και πολεοδομίας. Σε διάφορες αιρετές διοικητικές θέσεις του Ιδρύματος επί 20 χρόνια. Έχει εμπειρία στο σχεδιασμό, υλοποίηση και διαχείριση έργων. Σχεδίασε, επέβλεψε την κατασκευή και συντόνισε τη λειτουργία της Βιβλιοθήκης του Ιδρύματος. Πήρε μέρος σε πολλά συνέδρια και δημοσίευσε πάνω από 35 άρθρα για την αρχιτεκτονική, την πολεοδομία και την τοπική ιστορία. Μέλος επιστημονικών φορέων της ειδικότητάς της, μέλος οργανωτικών επιτροπών συνεδρίων και αρχιτεκτονικών διαγωνισμών. Ενδιαφέρεται για τη σχεδιαστική και ιστορική τεκμηρίωση κτιρίων και συνόλων του βορειοελλαδικού χώρου. To 2008 επιμελήθηκε, σε συνεργασία με την καθηγήτρια πολεοδομίας του Α.Π.Θ. κ. Αλ. Καραδήμου-Γερόλυμπου, τον συλλογικό τόμο Σέρρες 1900-1940: Χώρος και Ιστορία.
Δημοσιεύσεις που αφορούν την πόλη των Σερρών
1. (1994) Θεοδωρίδου Μ-Ε, Θεοδωρίδης Κ., Κτίριο Σιμαντώφ στα Σέρρας Σερραϊκά Ανάλεκτα, Επετηρίδα του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Σερρών, 1993-1994, τ. 2ος, 197-211.
2. (2001) M-E Θεοδωρίδου, «Κτιριακός Σχεδιασμός και Τεχνολογικός Εξοπλισμός: Το παράδειγμα της Βιβλιοθήκης του Τ.Ε.Ι. Σερρών», πρακτικά 10ου Πανελληνίου Συνεδρίου Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (ΠΣΑΒ), Πανεπιστήμιο Μακεδονίας 15-17 Οκτωβρίου 2001, 173-177.
#SerresParatiritis
