ΚΟΙΝΩΝΙΑ

Νίκος Παπανδρέου: Το βιβλίο «Έρωτες στο παρασκήνιο» είναι ένας φόρος τιμής στις γυναίκες

Το πρώτο μέρος μιας τριλογίας που έχει ως αφετηρία τη Μεταπολίτευση και καταλήγει στο σήμερα.

Το πρώτο μέρος μιας τριλογίας που έχει ως αφετηρία τη Μεταπολίτευση και καταλήγει στο σήμερα.

Ο γιος του ιδρυτή του ΠΑΣΟΚ αφηγείται στο νέο του βιβλίο την ιστορία των Παπανδρέου, τη γοητεία που ασκούσε ο πατέρας του στις γυναίκες και το δεσμό με μια νεαρή, μέλος του κόμματος.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου, η Μαργαρίτα, η Αγγέλα και η Καλλιόπη Μπουρδάρα, η Κάκια Γεννηματά αλλά και ο Γιώργος Κατσιφάρας, όλα, δηλαδή, σχεδόν τα πρόσωπα που συνδέθηκαν άμεσα με τις πιο καίριες, πρώτες στιγμές του Ανδρέα Παπανδρέου στο ΠΑΣΟΚ, παρελαύνουν στο συναρπαστικό νέο βιβλίο του Νίκου Παπανδρέου με τίτλο «Ερωτες στο παρασκήνιο» από τις εκδόσεις Καστανιώτη.
  
Με τρόπο τρυφερό αλλά και νοσταλγικό, ο Νίκος Παπανδρέου όχι μόνο ανατέμνει μυθιστορηματικά το προφίλ του πατέρα του, αλλά ουσιαστικά αποτίει έναν ξεχωριστό φόρο τιμής στις γυναίκες, άγνωστες ή μη, και ουσιαστικά στη μητέρα του, καθώς στο επίκεντρο της αφήγησης βρίσκονται η Μαργαρίτα και οι αγώνες της όχι μόνο να ξεπεράσει τις απιστίες , αλλά και να διαμορφώσει το πρώτο γυναικείο κίνημα που άλλαξε τις σχέσεις των φύλων και τον τρόπο που επιβάλλονταν οι γυναίκες. Ως εκ τούτου το βιβλίο «Ερωτες στο παρασκήνιο» είναι ένας φόρος τιμής στις γυναίκες αλλά και το πρώτο μέρος μιας τριλογίας που έχει ως αφετηρία τη Μεταπολίτευση και καταλήγει στο σήμερα.
 
Όμορφες και οι ελάσσονες ιστορίες που καταγράφονται στο βιβλίο, όπως τα τζιτζίκια που ηχογραφούσε ο φίλος του Ανδρέα Παπανδρέου, Αντώνης Τρίτσης, και του τα έστελνε σε κασέτες επί χούντας για να μην ξεχνάει τη χώρα του ή το ωραίο ζεϊμπέκικο του Ανδρέα Παπανδρέου στο «Χάραμα» του Τσιτσάνη! 
 
Παρότι πρόκειται για μια χειρουργικού τύπου επισκόπηση όλων όσα συντάραξαν την οικογένεια Παπανδρέου και τη μεταπολιτευτική Ελλάδα, ο Νίκος, στο προλογικό του σημείωμα επιμένει πως στόχος του ήταν να γράψει πρωτίστως ένα μυθιστόρημα και όχι μια βιογραφία. Ωστόσο όλα τα κύρια ονόματα των πολιτικών πρωταγωνιστών βρίσκονται εκεί χωρίς να έχουν παραλλαχθεί, από τον Ανδρέα Παπανδρέου και τη Μαργαρίτα έως τα τέσσερα παιδιά τους και τα κύρια στελέχη του ΠΑΣΟΚ.

Όπως αναφέρει πάντως ο ίδιος ο συγγραφέας χαρακτηριστικά στο βιβλίο, πρόκειται για «μια ιστορία έρωτα και πολιτικής, και μαζί μια ιστορία έρωτα για την πολιτική, με πρωταγωνιστές γυναίκες και άνδρες με πάθος και όραμα, που συνεργάστηκαν για να αλλάξουν τη χώρα τους και τον κόσμο γύρω τους, και μοιραία άλλαξαν και την ίδια τη ζωή τους. Πιθανόν να θεωρηθεί ότι όσα αφηγούμαι εδώ είναι όλα αληθινά, μια ακριβής καταγραφή πραγματικών προσώπων, σχέσεων και συμβάντων. Δεν είναι. Δεν πρόκειται για μια προσωπική εξιστόρηση - κάτι που μπορεί να σε εγκλωβίσει σε έναν περιορισμένο κύκλο γεγονότων».

Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που αφηγείται μια σειρά από έρωτες που συντάραξαν την οικογένεια Παπανδρέου, με κορυφαία την παράνομη σχέση του πρωταγωνιστή του βιβλίου, Ανδρέα Παπανδρέου, με την άγνωστη Χρύσα, προκαλώντας, έτσι, την πρώτη σοβαρή ρήξη στις σχέσεις γιου και πατέρα, αλλά και δίνοντας αφορμή στον συγγραφέα να σκιαγραφήσει τον τρόπο που ορίζονταν οι ερωτικές και πολιτικές σχέσεις στην Ελλάδα τον καιρό της εδραίωσης του ΠΑΣΟΚ.
  
Ο Ανδρέας Παπανδρέου, όμως, είναι αυτός που ξέρουμε και φανταζόμαστε: ένας γοητευτικός πολιτικός που ξεκινώντας από το φιλήσυχο Μπέρκλεϊ, όπως περιγράφεται αναλυτικά στην αρχή του βιβλίου, δεν αρκέστηκε στην πανεπιστημιακή καριέρα, αλλά θέλησε να συνταράξει την Ελλάδα φτιάχνοντας αρχικά το ΠΑΚ και κατόπιν το ΠΑΣΟΚ, με ένα ελευθεριακό πνεύμα που δεν είχε γνωρίσει ξανά η χώρα.
 
Ο συγγραφέας περιγράφει με γλαφυρό τρόπο την άναρχη ταυτότητα του Κινήματος τα πρώτα χρόνια, ότι «ορισμένοι έβλεπαν το ΠΑΣΟΚ σαν το νέο ΚΚΕ, άλλοι σαν συνέχεια του παλιού κόμματος του πατέρα του, ενώ άλλοι αναζητούσαν κάτι καινούργιο, κάτι που δεν θα έμοιαζε με τίποτα από το παρελθόν» ως το μυστικό της επιτυχίας του. «Στα χολ και στους διαδρόμους άλλοι σε έλεγαν “κύριε”, άλλοι “σύντροφε”, άλλοι ακόμη “ρε φίλε”. Στα τοπικά γραφεία θα έβρισκες αφίσες του Βελουχιώτη, του Μαρξ και του Τσε Γκεβάρα, και σε άλλα του Βενιζέλου και του Γεωργίου Παπανδρέου».
 
Τα συνθήματα 
Συστατικό στοιχείο της επιτυχίας ήταν επίσης τα ευρηματικά συνθήματα όπως «Η Ελλάδα ανήκει στους Έλληνες», αλλά κυρίως το γοητευτικό προφίλ του ίδιου του Ανδρέα, ο οποίος μάγευε τους πάντες «σαν να έριχνε σε όλους μια μαγική χρυσόσκονη που τους θάμπωνε και έμεναν με το εκθαμβωτικό του φως στα μάτια». Ο θαυμασμός του γιου προς τον πατέρα είναι προφανής, ενώ είναι άκρως τρυφερά τα ενσταντανέ όπου βρίσκονται οι δυο τους και μιλούν για την πολιτική, το μέλλον και τη λογοτεχνία.
 
Η πρώτη ρήξη πατέρα - γιου
Πάντως, ακόμα και αν είναι άκρως μυθιστορηματικά τα περιστατικά που περιγράφονται στο βιβλίο, δεν μπορείς παρά να μη θεωρήσεις απίστευτες τις συμπτώσεις της ταύτισης προσώπων, χρονικών συγκυριών και πραγμάτων. Ο τρόπος περιγραφής είναι άκρως γλαφυρός.
 
Είναι, για παράδειγμα, συγκλονιστικός ο τρόπος που ο Ανδρέας Παπανδρέου συμβουλεύει τον γιο του να ακούει τα λόγια των εργατών για να μαθαίνει την πραγματική ουσία της γλώσσας, όπως άλλωστε έκανε ο πατέρας του Γεώργιος, και του έμαθε να κάνει και ο ίδιος, κρατώντας σημειώσεις από τις κουβέντες ανάμεσα στους λαξευτές που έρχονταν να φτιάξουν τον τοίχο στη Βίλα Γαλήνη.
 
Και κάπως έτσι προφανώς ο Νίκος Παπανδρέου εξηγεί με τον δικό του τρόπο πώς κατέληξε, όπως ο πατέρας του, να αγαπήσει τον λαό και τη γλώσσα του και να γίνει συγγραφέας. «Ο λόγος είναι μέγιστος των αυτοκρατόρων», του έλεγε ο πατέρας του σε ένα από τα πιο όμορφα αποσπάσματα του βιβλίου. «Επιτελεί θεϊκές ενέργειες: μεταδίδει τον φόβο, μουδιάζει τον οίκτο, διευρύνει την ευτυχία, προκαλεί πάθη, χαρίζει γαλήνη ακλόνητη». «… Μη διστάζεις να σκύψεις πάνω στο λεξιλόγιο των εργατών, να μαθαίνεις πώς μιλάνε.
 
Από αυτά μαθαίνεις πολλά. Δεμένα τα κεφάλια τους με μαντίλια για τον ιδρώτα και τον ήλιο, οι εργάτες κουβάλαγαν πέτρες με γαϊδούρια. Αντί για τσιμέντο έβαζαν λάσπη να δέσουν τις μεγάλες πέτρες και έχωναν μικρές στα κενά. Με ξύλο και σκοινί έφτιαχναν αυτοσχέδιες τροχαλίες - δηλαδή εσύ τα λες βίντσι και γερανό, αλλά αυτά ήταν πρωτόγονα, με ουσιαστικό συστατικό την εμπειρία και τον ανθρώπινο νου».
 
Ακόμα κι έτσι, οι συγκρούσεις που περιγράφονται ανάμεσα στον Ανδρέα Παπανδρέου και την υπόλοιπη οικογένεια εξαιτίας των εξωσυζυγικών σχέσεων κατέληγαν να απορροφούνται από τις ίδιες τις κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις που ήταν τόσο μεγάλες που δεν επέτρεπαν άλλα περιθώρια. Και μέσα σε όλα αυτά, η Μαργαρίτα επέμενε να μάθει στις γυναίκες από τις ΕΓΕ, γνωστές και άγνωστες, αυτό που φοβόντουσαν πάντα: να είναι ο εαυτός τους.
 
Ο παράνομος δεσμός 
Τι, όμως, συνέβη τελικά με τον παράνομο δεσμό του Ανδρέα Παπανδρέου με τη Χρύσα που τόσο αναστάτωσε την οικογένεια και πώς αυτή κατέληξε να γίνει στέλεχος του ΠΑΣΟΚ; Ποιος είναι ο ρόλος του Σωτήρη, ενός από τους πιο αμφισβητούμενους ήρωες του βιβλίου, από αυτούς που στηριζόταν ο Ανδρέας για να μπορεί να έχει πρόσβαση στον κόσμο; Οι περιγραφές του Νίκου Παπανδρέου είναι παραστατικότατες: «Τώρα είχε έρθει το πλήρωμα του χρόνου. Ο Σωτήρης καθόταν έξω από το γραφείο του Ανδρέα και κουνιόταν μπρος πίσω με εμφανή νευρικότητα. Ως και η Αγγέλα τον λυπήθηκε. “Ελα Σωτήρη, μην κάνεις έτσι! Δεν φταις εσύ”. Στο γραφείο της Αγγέλας η φωτοτυπία ενός μικρού σχολίου σε ένα από τα έντυπα του εκδότη που είχε συναντήσει. “Ποιος αρχηγός νεοπαγούς πολιτικού κόμματος κάνει νυχτερινές επισκέψεις που δεν σχετίζονται με την πολιτική”. Και ακολουθούσαν δυο τρεις σειρές που φωτογράφιζαν τον Ανδρέα χωρίς να λένε το όνομά του. Ηταν ανυπόγραφο.

H δημιουργία της ΕΓΕ 
Ξεχωριστό είναι το κεφάλαιο 2,1 όπου περιγράφεται η συνάντηση του Ανδρέα με τις εκπροσώπους από τις ΕΓΕ και η γοητευτική επίδραση που ασκούσε στις γυναίκες: «Ορισμένες φορές ο Ανδρέας καλούσε την ομάδα γυναικών στο Καστρί. Εν αναμονή του δείπνου γεννιόταν μια ιδιαίτερη ενέργεια. Ολες αισθάνονταν έναν ηλεκτρισμό στην ατμόσφαιρα και οι συζητήσεις πριν το δείπνο έπαιρναν άλλο χρώμα, ήταν σαν πρόβα.
 
Το βράδυ εκείνο, με τον Ανδρέα ανάμεσά τους, έπιασαν τα προβλήματα των Παλαιστινίων και των Κούρδων, τις μισθολογικές διαφορές μεταξύ γυναικών και ανδρών, την ανάγκη για παιδικούς σταθμούς και την επιμόρφωση ενηλίκων. Με το μάτι του να κινείται αδιάκοπα εδώ κι εκεί, ήταν πάντα έτοιμος να αρπάξει την όποια σκέψη και να την πάει σε ένα άλλο επίπεδο, σαν έλικας που όλο ανέβαινε και ανέβαινε. Και σχεδόν όλες έμεναν λίγο αποσβολωμένες από την ικανότητά του να συνδέει το ένα με το άλλο, κι ας μην το ομολογούσαν ούτε στους εαυτούς τους.

“Ακούστε, για να κλείσουμε ένα από τα κεφάλαια που ανοίξαμε απόψε. Οταν έρθουμε στα πράγματα, θα ήθελα το σαράντα τοις εκατό των γενικών γραμματέων να είναι γυναίκες και να δημιουργήσουμε μια Γραμματεία Ισότητας που θα παρακολουθεί και εν ανάγκη θα κρίνει το έργο μας”.
 
Με αυτά τα λίγα λόγια οι γυναίκες ξέσπασαν σε χειροκρότημα. Σήκωσαν τα ποτήρια τους και τσούγκρισαν δυνατά.