Ο Αγώνας της Μακεδονίας — Εποποιία ελευθερίας

Ο Μακεδονικός Αγώνας (1904-1908) υπήρξε μια από τις ενδοξότερες σελίδες της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Ξεκίνησε επίσημα το 1904, με τον Παύλο Μελά, τον ανθυπολοχαγό του Ελληνικού Στρατού που έπεσε στη Στάτιστα Καστοριάς στις 13 Οκτωβρίου, αναζωπυρώνοντας το εθνικό φρόνημα ολόκληρου του ελληνισμού.
Στη βόρεια Ελλάδα, η σύγκρουση με τις βουλγαρικές κομιτατζήδικες συμμορίες και η επιρροή του Πανσλαβισμού οδήγησαν σε έναν πολυεπίπεδο αγώνα: στρατιωτικό, πολιτιστικό, εκπαιδευτικό και εκκλησιαστικό.

Η περιοχή της Δράμας, τμήμα της ευρύτερης Μακεδονίας, έγινε πεδίο έντονης αντιπαράθεσης και αντίστασης. Οι Δραμινοί, επί δεκαετίες, αγωνίστηκαν με αυταπάρνηση, ιδρύοντας σχολεία, ενισχύοντας την ελληνική παιδεία και οργανώνοντας ένοπλες ομάδες για να αντιμετωπίσουν τους κομιτατζήδες.

 Ο ρόλος της Εκκλησίας και ο Χρυσόστομος Καλαφάτης

Καθοριστική υπήρξε η συμβολή της Ορθόδοξης Πατριαρχικής Εκκλησίας και ιδιαίτερα του Μητροπολίτη Δράμας Χρυσοστόμου Καλαφάτη (μετέπειτα Μητροπολίτη Σμύρνης και εθνομάρτυρα).
Από τον ερχομό του στη Δράμα το 1902, ανέλαβε δράση για την ενίσχυση του ελληνικού στοιχείου, οργανώνοντας σχολεία, ενθαρρύνοντας τον λαό και μετατρέποντας τους ναούς σε προμαχώνες εθνικής αφύπνισης.

Την Κυριακή 19 Οκτωβρίου 1903, στον Άγιο Δημήτριο Ζυρνόβου, εκφώνησε το ιστορικό του κήρυγμα καλώντας τους πιστούς σε εθνική εγρήγορση με τη βιβλική ρήση:

«Πωλησάτω έκαστος το ιμάτιον αυτού και αγορασάτω μάχαιραν».
Λίγο αργότερα, στον Βώλακα, απηύθυνε το ίδιο προσκλητήριο αγώνα.
Ανάμεσα στο εκκλησίασμα τότε ήταν και ο Προκόπιος Κούπτσιος με τον νεαρό γιο του Άρμεν.

 Ο ήρωας Άρμεν Κούπτσιος — Ο «Παύλος Μελάς της Δράμας»

Ο Άρμεν Κούπτσιος, γέννημα του Βώλακα, έγινε το φόβητρο των βουλγαρικών συμμοριών και το σύμβολο της Δράμας.
Το 1907 έλαβε εντολή από το ελληνικό κομιτάτο να εξουδετερώσει τον διαβόητο κομιτατζή Πλάτσεφ, που τρομοκρατούσε την περιοχή. Μετά από επιτυχή ενέδρα κοντά στην Τσοπάγκα, ο Κούπτσιος συνελήφθη και, παρά τα βασανιστήρια, δεν πρόδωσε ποτέ τους συντρόφους του.
Τον απαγχόνισαν δημόσια στην πλατεία της Δράμας, όπου πλήθος Ελλήνων παρακολούθησε σιωπηλά τη θυσία του. Ήταν μόλις 25 ετών.

Η Δράμα τον τίμησε ως «Παύλο Μελά της Ανατολικής Μακεδονίας», ενώ το όνομά του έμεινε βαθιά χαραγμένο στη συλλογική μνήμη της περιοχής.
Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές (Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα, Υπουργείο Εξωτερικών – 1930, και Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών), ο Κούπτσιος υπήρξε ο πρώτος που οργανωμένα έδρασε υπό ελληνική καθοδήγηση στη Δράμα, συμβάλλοντας στον εθνικό σχεδιασμό που οδήγησε αργότερα στους νικηφόρους Βαλκανικούς Πολέμους (1912-1913) και στην ενσωμάτωση της περιοχής στο ελληνικό κράτος με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (10 Αυγούστου 1913).

 Η Δράμα τιμά τη Μνήμη – Τα «ΚΟΥΠΤΣΙΑ 2025»

Κάθε χρόνο, την Κυριακή μετά την 13η Οκτωβρίου, ο Βώλακας Δράμας φιλοξενεί τις εκδηλώσεις «ΚΟΥΠΤΣΙΑ», που έχουν καθιερωθεί ως η κορυφαία εθνική και πολιτιστική γιορτή της Ανατολικής Μακεδονίας.
Στις φετινές εκδηλώσεις, με τη συμμετοχή της Περιφέρειας Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης, του Δήμου Κ. Νευροκοπίου, της Εταιρείας Δραμινών Μελετών, της Τοπικής Κοινότητας Βώλακα και του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας, περιλαμβάνονται:

• Μνημόσυνο και επιμνημόσυνη δέηση στο μνημείο του ήρωα

• Αναφορά στο έργο και τη δράση του Μακεδονικού Αγώνα

• Απαγγελίες ποιημάτων και παραδοσιακοί χοροί

• Χορωδίες γυναικών του Βώλακα με τραγούδια της εποχής

• Και ο «Δρόμος Θυσίας Άρμεν Κούπτσιου», συμβολικό αγώνισμα που αναπαριστά την πορεία του ήρωα από τη δράση έως τη σύλληψή του

Όπως σημειώνει ο Γιάννης Παπουτσής, πρόεδρος του Κέντρου Πολιτιστικής Ανάπτυξης Ανατολικής Μακεδονίας και του Μορφωτικού & Πολιτιστικού Συλλόγου Μοναστηρακίου Δράμας:

«Η μνήμη καθορίζει ποιοι είμαστε. Το παρελθόν δεν πρέπει να στέκει αντίπαλο στο παρόν, αλλά να συνομιλεί μαζί του. Μόνο έτσι μπορούμε να προχωρήσουμε στο μέλλον με αυτογνωσία και σεβασμό στην ιστορική αλήθεια».

 Μνήμη ως χρέος

Ο Μακεδονικός Αγώνας δεν ανήκει στη σφαίρα του μακρινού παρελθόντος. Είναι κομμάτι της συλλογικής ταυτότητας των Μακεδόνων και της Ελλάδας ολόκληρης.
Στη Δράμα, κάθε χρόνο, το εγερτήριο σάλπισμα του Άρμεν Κούπτσιου και του Χρυσοστόμου Καλαφάτη αντηχεί ξανά, υπενθυμίζοντας πως η ελευθερία δεν είναι δεδομένη, αλλά κερδίζεται με θυσίες, γνώση και πίστη.

 Πηγές & Αναφορές:

• Αρχείο Μακεδονικού Αγώνα, ΥΠΕΞ (1930)

• Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, Τεκμήρια Μακεδονικού Αγώνα

• Χρ. Κ. Σακελλαρίου, Ο Μητροπολίτης Δράμας Χρυσόστομος (1902–1910)

• Ιστορικό Αρχείο Δράμας – Μακεδονομάχοι της Ανατολικής Μακεδονίας

• Δηλώσεις Γ. Παπουτσή (Κέντρο Πολιτιστικής Ανάπτυξης Α. Μακεδονίας)