Ο πολυτάλαντος ηθοποιός και σκηνοθέτης Παναγιώτης Σταματόπουλος μας μιλάει σήμερα για τη ζωή και το έργο του.
Στην ενδιαφέρουσα συνέντευξη που φιλοξενούμε αντιλαμβάνεται κανείς τον τρόπο που κατανοεί το έργο του αλλά και τη στάση ζωής του απέναντι στα καλλιτεχνικά δρώμενα και όχι μόνο. Σ' ένα χώρο που αποτελεί ένα μικρό κύτταρο πολιτισμού, το "Αρροτρο", φτιαγμένο από τα ίδια του τα χέρια, βλέπουμε σε φωτογραφικά στιγμιότυπα, να ξετυλίγεται όλη του η καλλιτεχνική διαδρομή από την αρχή μέχρι και σήμερα.
Παναγιώτη δεν είσαι Σερραίος, ζεις όμως αρκετά χρόνια στην πόλη μας. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σου σχετικά με τις εμπειρίες σου όλων αυτών των χρόνων;
Η ζωή μας είναι ένα παζλ συμπτώσεων. Οι συμπτώσεις του χθες καθόρισαν το είναι μας στο σήμερα, αλλά και στο αύριο. Απ’ τις συμπτώσεις πηγάζουν οι επιλογές και θα ’λεγα, κάποιες απ’ αυτές σημάδεψαν κάποιους σταθμούς της ζωής μας, σε συγκεκριμένο χώρο – χρόνο. Η πρώτη επαφή με τις Σέρρες προέκυψε από την πρώτη μου συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., 1993-94, για ένα δεκάμηνο. Μια ζωντανή και δημιουργική περίοδος για το θέατρο που, εκτός των άλλων, είχα την τύχη να κάνω και φίλους. Το 2007 ξαναβρέθηκα εδώ, σε μια εκ νέου συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., για ένα πεντάμηνο, χρόνος που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ν’ αναλάβω σε προσωπικό επίπεδο πρωτοβουλία, σχετικά με το θέατρο, όχι μόνο στην πόλη αλλά και σ’ όλο τον νομό. Κάπως έτσι ωρίμασε και η ιδέα για έναν δικό μου χώρο, με αποτέλεσμα να προκύψει το «ΑΡΟΤΡΟΝ».
Το «ΑΡΟΤΡΟΝ» σχετικά με το θέατρο σε κρατάει εδώ ή υπάρχει και κάτι άλλο;
Αν έπρεπε να διαχωρίσω το αίτιο από το αιτιατό, θα δυσκολευόμουν. Σίγουρα πάντως, ο λόγος της παραμονής μου αρχικά έχει να κάνει με έναν ΑΝΘΡΩΠΟ, γένους θηλυκού. Τώρα, σε ό,τι αφορά στο θέατρο, θα μπορούσα να το κάνω οπουδήποτε. Έχω κάνει παραστάσεις, εκτός των θεατρικών αιθουσών, σε μπαρ, σε άλλους χώρους, ακόμα και στο δρόμο. Αυτό που προέχει είναι να μπορείς να διακρίνεις και να εκτιμάς πρόσωπα, δεδομένα και καταστάσεις που, συμπτωματικά, βρέθηκαν στο δρόμο σου, να μπορείς να διαχειρίζεσαι τις ευαισθησίες σου κατά τρόπο ώστε… να χωράς παντού αλλά να μη χώνεσαι πουθενά.
Ένιωσες ποτέ την ανάγκη να κάνεις απολογισμό, τόσο σε προσωπικό αλλά και επαγγελματικό επίπεδο;
Μέχρι να με καλέσει σε μονομαχία στα μαρμαρένια αλώνια ο σύντροφος καρκίνος, δεν είχα υπαρξιακό κενό, ούτε τον χρόνο να σκεφτώ κάτι τέτοιο. Πράγματι, εκείνη την περίοδο, μπήκα σε μια εσωστρέφεια, κάτι σαν προετοιμασία επιστροφής μου. Επειδή όμως, μπόλιαζα και μπολιάζω πάντα, το συμπτωματικό με το αναγκαίο, σε ενεστώτα χρόνο, αντέδρασα γρήγορα και επιθετικά. Εξ άλλου, η πολλή σκέψη και σε βάθος χρόνου σε αποδυναμώνει και καταντάει κακός συμβουλάτορας της πράξης. Η σκέψη από μόνη της αφορά τους διανοούμενους. Δική μου δουλειά είναι να γνωρίσω – σε συνεργασία με άλλους – τον εαυτό μου, τον άνθρωπο και τον κόσμο, μέσα από το θέατρο. Το γνωμικό του δασκάλου μου Πέλλου Κατσέλη «δεν υπάρχει δρόμος, τον δρόμο τον βρίσκεις περπατώντας» με συνοδεύει πάντα. Ο τόπος μας, μέσα από τις αντιθέσεις και αντιφάσεις του, με προκαλεί θετικά και δημιουργικά. Από θέση και άποψη, βρέθηκα στα περισσότερα από τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. κι’ όχι για λόγους αναδουλειάς. Κι όπου γης και πατρίς.
Πώς βλέπεις τα πολιτιστικά πράγματα στην πόλη, αλλά και στον νόμο, γενικά;
Ομιχλώδης κατάσταση αλλά… αυτά κάνουν τη δουλειά τους και ’γω τη δική μου. Ο πολιτισμός προϋποθέτει πολιτισμική ανησυχία και όραμα των εμπλεκομένων, για δημιουργία και κρίνονται από το αποτέλεσμα… Λόγος, που προτιμώ ν’ ασχολούμαι και να σκέφτομαι, σχετικά με τις δυνατότητές μου κι’ όχι με τα ελαττώματα και τις «ευαισθησίες» των άλλων και μάλιστα… όταν δεν συναντιόμαστε. Έπειτα, χρειάζεται καθαρή και απενεχοποιημένη μνήμη, για να συνθέσεις πολιτισμό, δεδομένου ότι, η απώλεια της μνήμης αμβλύνει τη συνείδηση.
Τη σχέση σου με την σερραϊκή κοινωνία, σαν άνθρωπος και καλλιτέχνης, πώς θα την χαρακτήριζες;
Καθημερινή «δοκιμασία» με τον εαυτό μου, τον περίγυρο και περισσότερο ό,τι σχετίζεται με τις δραστηριότητές μου που, αναπόφευκτα, αντανακλούν στην κοινωνία γενικά και τον καθένα ξεχωριστά. Σίγουρα η «υποψιασμένη» επικοινωνιακή διαδικασία και κριτική, όταν αυτή προκύπτει από ενδιαφέρον και όχι από περιέργεια και κουτσομπολιό, είναι δημιουργική. Στο μαγκανοπήγαδο της καθημερινότητας, σε προσωπικό αλλά και σε επίπεδο συνεργασίας, υπήρξαν δίπλα μου άνθρωποι που, θα ’λεγα ότι, ο τρόπος και ο λόγος που επεξεργάστηκαν τα στοιχεία συνέρευσής μας, ειδικά σε ό,τι αφορά στο θέατρο, ήταν να αναβαθμίσουν το κοινωνικό τους προφίλ. Όμως, όποιος δεν μπορεί να ξεφύγει από τον εαυτό του, με το πλήρωμα του χρόνου μοιραία, θα διαπιστώσει ότι… το πεπρωμένο του θα το συναντήσει στο δρόμο που άλλαξε για να το αποφύγει. «Καμιά φορά πρέπει να περπατήσεις πολύ μακριά, να βγεις απ’ τον δρόμο σου, για να επιστρέψεις, απ’ τον σωστό, σύντομο δρόμο» υποστηρίζει ο Άλμπυ.
Πόσο σημαντική πιστεύεις ότι είναι στην καθημερινότητά μας η φιλία;
Όσο εύκολο είναι να κάνεις εχθρούς, τόσο δύσκολο είναι να κάνεις φίλους. Αν είχαμε όλοι από έναν καλό φίλο, ο εχθρός θα περίσσευε. Δύσκολο να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τα χαρακτηριστικά του διπλανού μας κι’ αυτό γιατί… όσο δύσκολο είναι να είσαι ο εαυτός σου, άλλο τόσο δύσκολο είναι να μην είσαι… κι ο λόγος, δεν αξιολογούμε τις προτεραιότητες, με βάση τις ουσιαστικά δικές μας και του άλλου ανάγκες αλλά, σχετικά με την προσπάθεια που κάνει ο καθένας για την επιβίωσή του και μάλιστα, σε πονηρούς καιρούς. Δεν έχω λίστα φίλων αλλά, μπορώ να πω… ναι, έχω αποδεδειγμένα τόσους, όσους μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Έπειτα, η διαδικασία της φιλίας είναι «βασανιστική» όπως στο θέατρο. Πρέπει κάθε φορά να αποσυνθέτεις, για να ξανά συνθέσεις τον εαυτό σου και… μέσα από τα χαρακτηριστικά του άλλου. Μεγάλο μάθημα ζωής.
Τι πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξει, για ουσιαστική και υπεύθυνη συνύπαρξη των ανθρώπων;
Η αξιοπρέπεια της σκέψης του. Αξία για τον άνθρωπο έχει, τι σκέφτεται και κάνει, όταν είναι μόνος του κι’ όχι όταν χάνεται στην καθημερινότητα των συνευρέσεων, για να διασκεδάσει την βαρεμάρα του. Ο άνθρωπος διαφοροποιείται από την μαζικοποιημένη συμπεριφορά - που πολλές φορές καταντάει κοινωνική βλακεία - με το πνευματικό επίπεδο και την κοινωνική του ιδεολογία. Ζούμε σε περίοδο εισβολής αγρίων, προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική ανισότητα, σε βάρος του και σε όλα τα επίπεδα. Απ’ τη στιγμή μάλιστα που έχει μπερδέψει την πληροφορία με τη γνώση, είναι πολύ εύκολο να απομονωθεί, είτε γιατί τα ξέρει όλα, είτε γιατί αδιαφορεί για πράγματα που τον απασχολούν. Από την άλλη, η κοινωνία σαπίζει από την συμπεριφορά των «αθώων». Χρειάζεται καθημερινή εγρήγορση και αντίσταση στην επανάληψη και στη συνήθεια, γιατί μοιραία, το τρίτο στάδιο είναι η παραίτηση και πολύ φοβάμαι πως, διανύνουμε αυτή την περίοδο… μας εξοντώνουν τιμώντας μας … και αδιαφορώντας.
Η οικογένεια ως θεσμός και κοινωνική αναγκαιότητα, ποια είναι η γνώμη σου;
Τον εαυτό μας, σίγουρα τον βρίσκουμε και τον αναγνωρίζουμε μέσ’ απ’ τους άλλους, πολύ περισσότερο στην οικογένεια, δεδομένου ότι, ο χαρακτήρας μας διαμορφώνεται σ’ αυτό το περιβάλλον κι’ όταν βέβαια, η συνύπαρξη είναι… Έν'Λόγη επικοινωνία κι’ όχι απλώς συνεννόηση, προκειμένου να πάμε παρακάτω, αφού μας έτυχε. Δύσκολο το άθλημα. Έπειτα μας αρέσει δεν μας αρέσει, αν δεν κατανοήσουμε ότι η οικογένεια χρειάζεται όραμα απλώς, θα αναπαράγουμε τον επιπόλαιο και ίσως, τον κακό μας εαυτό, πρώτα και κύρια σε βάρος μας κι’ όχι γι’ αυτό που, πραγματικά είμαστε, αλλά γι’ αυτό που μας κάνουν να πιστέψουμε ότι είμαστε, αποτέλεσμα της συστημικής παιδείας, προκειμένου να καταλήξουμε καταναλωτικά, απλώς, όντα.
Ελπίζω στο μέλλον, ο άνθρωπος να κατανοήσει ότι, η αναπαραγωγή του δεν είναι προέκταση του εαυτού του. Τότε ίσως να απαιτήσει τον αυτοσεβασμό του, λόγος για ν’ αποκτήσει η οικογένεια το νόημα που πραγματικά της ταιριάζει, γιατί ο πραγματικός κόσμος συνήθως … είναι έξω από το εγώ μας.
Για όλους αυτούς τους λόγους, σχετικά με το «σύμπτωμα» οικογένεια και μέχρι να ολοκληρωθεί μέσα μου ο τρόπος και ο λόγος που, θέλω να υπάρξω, το θέμα δεν το προσέγγισα ποτέ και παραδέχομαι ότι θα ήταν άθλος για μένα να τα καταφέρω, λαμβάνοντας υπόψη μου, τα όσα προανέφερα. Έπειτα σ’ αυτό το ζήτημα «ομονοούν» πάντα δύο κι’ όχι γι’ αυτό που θα ’θελε ο ένας απ’ τον άλλον, αλλά γι’ αυτό που πραγματικά είναι ο καθένας, κι’ αυτό το μαθαίνεις – το παίρνεις χαμπάρι – κατόπιν εορτής.
Μας είπες ότι, τα τελευταία χρόνια έχεις πρόβλημα με την υγεία σου. Πώς το αντιμετωπίζεις;
«Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος» κατά τον Καβάφη. Από θέση και άποψη στο παρελθόν, έβαλα αρκετές φορές το κεφάλι μου στον ντουρβά. Όπως από σύμπτωση γεννήθηκα… από σύμπτωση ζω. Πράγματι, δέκα χρόνια αντιμετωπίζω τον σύντροφο πλέον καρκίνο και τις παράπλευρες απώλειές του. Τα προβλήματα υπάρχουν και θα υπάρχουν μέχρι τέλους. Τα αντιμετωπίζω ψύχραιμα και στωικά. Κι’ αν η ζωή είναι σύμπτωση, ο θάνατος είναι βέβαιος. Και στο τέλος – τέλος, πρέπει να κατανοήσουμε ότι, το πρώτο σύμπτωμα του θανάτου είναι η ζωή. Και δεν μου είναι δύσκολο να αποδεχτώ ότι, κάποια στιγμή θα πάψω θα υπάρχω. Στην ατυχία μου, πάντως, στάθηκε τυχερός. Γλύτωσα από χειρότερες αρρώστιες… όπως ο φασισμός, η δολιότητα, οι τύψεις και η πείνα.
Θέλει πάντως ψυχή η διαφορετική οπτική ματιά αντιμετώπισης.
Ο καθείς και τα όπλα του. Ζήτημα παραδοχής της φθαρτής ύπαρξής μας και τρόπος σκέψης. Δε ξέρω αν λέγεται ψυχή ή καρδιά, σίγουρα πάντως, πρέπει να συλλάβει ο νους, για να νιώσει η ψυχή – καρδιά. Όσο για τη ψυχή, αυτό που εγώ καταλαβαίνω, ψυχή στον καθένα είναι… αυτό που σκέφτεται και είναι, χωρίς να το ξέρουνε οι άλλοι. Όλα συμβαίνουν στο κεφάλι μας, από μας για μας και το … περίσσευμα για τον διπλανό μας, κατά βούλησιν και ανάλογα την … ευαισθησία μας.
Πώς αντιλαμβάνεσαι την έννοια της εξουσίας;
Σαν το βιολί: το πιάνεις με το αριστερό και το παίζεις με το δεξί. Συνήθως ακούμε πως είναι στη φύση του ανθρώπου. Δε το επικροτώ. Κι οι αντιεξουσιαστές, συνειδητά, εξουσία αποζητούν. Οι κοινωνίες δομούνται «κι’ εξελίσσονται» από εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους. Έπειτα, αν δεν υπήρχαν οι μικροί, πως θα υπήρχαν οι μεγάλοι. Αποδεχόμαστε κατ’ αρχήν αυτήν την κοινωνικότητα, ως δεδομένη και λογική. Όταν όμως αντιληφθούμε ότι… η λογική είναι η τρέλα των δυνατών κι’ ότι, όποιος ακολουθεί τους άλλους δεν περνάει ποτέ πρώτος… αλλάζουμε συμπεριφορά, θέλουμε να γίνουμε πρώτοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από το είναι μας, λόγος να μην μπορούμε να ομονοήσουμε στο κοινό καλό κι’ αυτό είναι το δράμα της ύπαρξής μας. Εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι διαμορφώνουν κοινωνίες σε βάρος και των δύο πλευρών και είναι συνυπεύθυνοι.
Ο έρωτας.
«Κι’ αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις, τούτο προσπάθησε μοναχά, να μην την εξευτελίζεις, μεσ’ την καθημερινή ερώτων την ρουτίνα…» Καβάφης.
Αν εννοούμε το ένστικτο της αναπαραγωγής, πρέπει να μιλήσουμε και για την σεξουαλικότητα. Αν μιλάμε για ερωτισμό, με ό,τι καταπιανόμαστε, είναι δημιουργία, στοιχείο που μας κάνει να διαφοροποιούμαστε ως προς τον τρόπο που σκεφτόμαστε και υπάρχουμε και είναι στάση ζωής. Αλλά πολύ φοβάμαι πως, έχουμε μπερδέψει τις έννοιες. Φαντασιωνόμαστε με ό,τι σε προσωπικό επίπεδο μας αγγίζει, παρά με ό,τι αντικειμενικά υπάρχει γύρω μας, οπότε μάλλον σεξουαλι-ζόμαστε παρά ερωτευόμαστε και περί ευαισθησίας… κολοκυθόπιτα.
Η αγάπη.
Η αγάπη προϋποθέτει σεβασμό, ο σεβασμός προϋποθέτει γνώση και η γνώση είναι πόνος. Η αγάπη χωρίς σεβασμό και αρχές, είναι ιδιοτελής γιατί αγαπάμε ό,τι μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα. Τώρα τι κάνει τον καθέναν να νιώθει όμορφα, ούτε η επιστήμη κατάφερε να ορίζει ακριβώς. Κανείς δεν αγαπάει ανιδιοτελώς και αδιάφορα. Το να μάθεις όμως να σέβεσαι είναι κοινωνική ιδεολογία και τοποθέτηση απέναντι στο συνάνθρωπό σου, είναι άσκηση καθημερινής αναζήτησης και στοχασμού, με την οντολογική έννοια, προκειμένου ν’ αποκτήσεις εμπειρική συνείδηση και βιωματική μνήμη. Η αγάπη είναι αλτρουισμός και είμαι της άποψης πως… σιωπώντας τιμάς ό,τι αγαπάς, δεδομένου ότι – όπως και στο θέατρο – τα ανομολόγητα συναισθήματα που εκδηλώνονται με πράξη ολοκληρώνουν τον χαρακτήρα.
Το χρήμα.
Μέσον κι’ όχι σκοπός που, αν δεν το ’χεις κατά νου, καταντάει ευδαιμονισμός αναπόφευκτος, «αναγκαίος» και παραπλανητικός. Δύναμη που χειραγωγεί και διαμορφώνει τον χαρακτήρα μας και τη συμπεριφορά μας, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, με αποτέλεσμα να ξεφεύγουμε απ’ τον πραγματικό μας εαυτό, δύναμη πέρα και πάνω από το είναι μας κι’ όταν μάλιστα αυτό είναι ακούραστο και μπόλικο. Σε ό,τι με αφορά, πορευόμουν και πορεύομαι μέσ’ απ’ τα δύσκολα. Έτσι, που έγινε λόγος και τρόπος ζωής και παρ’ ότι είχα αρκετές, δεν «άρπαξα» καμιά ευκαιρία, προκειμένου να κάνω πιο άνετη την καθημερινότητά μου. Έπειτα, τίποτα χειρότερο από το να πεθαίνεις και να μη σου βγαίνει η ψυχή, γιατί σκέφτεσαι τι θα γίνουν τα πλούτη που άφησες πίσω. Βέβαια, ποιος θα διαφωνήσει ότι, καλυτερεύει την καθημερινότητά μας, αλλά δεν μπορώ ούτε να το φανταστώ ότι, θα μπορούσα να ζω απ’ αυτό, γι’ αυτό προτιμώ να «φύγω» από ανέχεια παρά από καλοπέραση.
Ο κορονοϊός.
Ήρθε για να μείνει και πέρα απ’ τις ζωές που πήρε και θα πάρει, έφερε και τον διαφορετικό τρόπο ζωής που πρέπει να συνηθίσουμε, σε όλα τα επίπεδα και πολύ περισσότερο στα οικονομικά, αφού αποδεδειγμένα πλέον κατάφερε ν’ αλλάξει το παγκόσμιο οικονομικό status. Κι ο καθένας ας δώσει τη δική του ερμηνεία. Μακριά λοιπόν από αμεροληψία και εφησυχασμό. Είμαι υπέρ του εμβολίου. Δεν το έχω γενικά να εξυπνακί-ζομαι γιατί τυγχάνει να μην είμαι και Ευλογημένος. Χρόνια κάνω μεγάλες προσπάθειες ν’ αποφύγω το συστημικό εμβόλιο που εντέχνως διοχετεύεται στο μυαλό μου και είναι χειρότερο κι’ απ’ αυτό του κορονοϊού, όπου όλοι μας, άλλος λιγότερο κι’ άλλος περισσότερο, το έχουμε πάρει, εκτός βέβαια απ’ αυτούς που το «κατασκευάζουν». Ξέρω ότι είμαι δημιούργημα του συστήματος, όσο κι’ αν αντιστέκομαι. Όμως, τίποτα χειρότερο από το να ζεις νομίζοντας κι’ εκεί που εμφανίζεσαι ευφυής να καταντάς σαχλαμαράκιας… διότι άλλο η αυτοϊκανοποίηση διαμέσου της φαντασίας… και άλλο η πραγματικότητα.
Η νεολαία.
Δημιούργημα των γονιών και κατ’ επέκταση, της παιδείας και του συστήματος, φυσικά. Αν ρωτηθούν οι ίδιοι, θ’ απαντήσουν πως καλά είναι όπως είναι, κι’ αυτό γιατί ίσως να μην αναρωτήθηκαν… πώς θα ’πρεπε να ’ναι και κάτω από ποιες προϋποθέσεις. Σίγουρα πάντως, ήταν, είναι και θα είναι η ελπίδα του αύριο, είναι ο φυσικός νόμος της εξέλιξης του ανθρώπου, αλλά αυτό πρέπει να φτάσει στο συνειδητό και να το επεξεργάζονται καθημερινά. Όμως, η εξάρτηση από την οικογένεια και σε βάθος χρόνου, οι επιρροές από τις εκάστοτε πολιτικές έχουν ως αποτέλεσμα την αναβλητικότητα και την ελπίδα του αύριο. Παράλληλα, ένας υπόκωφος θυμός που εκδηλώνεται περισσότερο σα φόβος, φόβος υπαρξιακός, αόρατος και απροσδιόριστος, χαρακτηρίζει την καθημερινότητά τους, σε μεγάλο ποσοστό κι’ αυτός ο φόβος, είναι ο χειρότερος.
Αν δεν θέσουν προτεραιότητες σε ό,τι αφορά στην ουσιαστική επικοινωνία, αν δεν κοιταχτούν στα μάτια πραγματικά, αν δεν μοιραστούν τις ανάσες τους και δεν κατανοήσουν ότι, από το διαδίκτυο – κινητό κ.λπ. – παίρνουν επεξεργασμένη πληροφόρηση, φόβο και σεξισμό κι όχι γνώση, θα τολμήσω να πω, πως… πέρα από τον χρόνο και τον μπούσουλα τους … χάνουν και τον εαυτό τους.
Η πολιτική.
Το αποτέλεσμα, ως προς τον τρόπο που «εξελίσσονται» και διαμορφώνονται οι κοινωνίες μέχρι να διαπιστώσουμε κάποτε πως… όταν χάνεις τον δρόμο σου πρέπει να ξαναγυρίσεις στην αρχή για να τον βρεις. Στην πολιτική, σε ό,τι μας αφορά σαν χώρα, συμβαίνει ακριβώς αυτό. Μας αρέσει να πιάνουμε τα πράγματα πάντα από την αρχή και με βήμα σημειωτόν, να ελπίζουμε ότι κάποτε, κάπου θα φτάσουμε, χωρίς να μπούμε στη διαδικασία να διανύσουμε την απόσταση. Τη διαδικασία αυτή την επαναλαμβάνουμε και την συνηθίζουμε, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε στην παραίτηση, ελπίζοντας σ’ αυτούς που σκέφτονται για εμάς κι’ ούτε που το φανταζόμαστε ότι είμαστε η αντανάκλαση του εαυτού μας, δια μέσου των πολιτικών. Μοιραία τότε, δεν μένει τίποτα άλλο από το να ξεθάβουμε σκελετούς και να κάνουμε ιεροτελεστίες. Αλίμονο στον ψηφοφόρο που κοιτώντας το τυρί πιάνεται στη φάκα κι εκεί που θυμικά τους τιμωρεί, αλλάζει πρόσωπα κι’ όχι πολιτική. Απ’ την άλλη, καυχιέται και κορδώνεται πως σωστά αποφασίζει. Με δυο λόγια, «Αθώοι» χειροκροτητές και ψηφοφόροι, δεν τους περνάει απ’ τον νου ότι, η πολιτική έχει εντεταλμένη υπηρεσία στο ερμαφρόδιτο καπιταλιστικό μας σύστημα και για να θυμηθώ τον Ρήγα… συλλογάται σωστά όποιος συλλογάται ελεύθερα. Και δυστυχώς, πολύ φοβάμαι πως έχει πολλά ακόμα να πάθει για να μάθει… για να λευτερωθεί.
Τι ήταν και τι είναι το θέατρο στη ζωή σου και πώς βλέπεις το ρόλο του στην κοινωνία;
«Ένα αυθυπόστατο κομμάτι ζωής, κατά μίμηση της ζωής» και «μίμηση πράξεως, σπουδαίας και τέλειας» κατά τον Αριστοτέλη, με την διευκρίνιση … μίμηση… σύνθεση στοιχείων ζωής, για να προκύψει ζωή διαφορετική και όχι πιθηκισμός… «Το φυσικό, αξιωματικά δοσμένο» θέση και άποψη του δασκάλου μου, Πέλλου Κατσέλη.
Ένα γλυκό, καθημερινό «βάσανο», ένας ελεγχόμενος «παραλογισμός» που, όταν δια μέσου της θεατρικής πράξης απελευθερώνεται, παίρνει μορφή και περιεχόμενο δημιουργίας και τέχνης… θα έλεγα εγώ. Λόγος, μέσα απ’ αυτήν τη διαδικασία να υπάρχω, σμιλεύοντας τον χρόνο και τον … Λόγο, προκειμένου να βγει στην επιφάνεια… το υποκείμενο της ζωής. Με δυο λόγια, τρόπος για να ζεις, αιτία για να σκέφτεσαι, λόγος για να υπάρχεις. Το μεγάλο «ψέμα» που τολμάει μεγάλες αλήθειες, γιατί έτσι κι αλλιώς είναι μέτρηση αξιών κι’ όχι καταφύγιο των επιτήδειων.
Στις ανεπιτήδευτες εποχές που το θέατρο δεν ήταν πασαρέλα, ό,τι το επιτηδευμένο το «ξέρναγε το σανίδι», μαζί με τον εκφραστή του. Σήμερα, δυστυχώς, πρωτοστατούν έλλειψη θεατρικής παιδείας – αφού οι περισσότερες δραματικές σχολές είναι επιχειρήσεις ελπίδας στο όνειρο και της αναγνωρισιμότητας, διά μέσου της TV – οι κατ’ επάγγελμα εκφραστές της λογικής αισθηματολογίας και καπατσοσύνης και οι πνευματικοί επιβήτορες. Όσο για τον θεατή, εθίζεται όλο και περισσότερο σ’ αυτή την αισθητική χειραγώγησης με αποτέλεσμα, να ξεχνάει σιγά – σιγά ότι, τα μεγάλα έργα, σ’ όλες τις τέχνες, αρχίζουν εκεί.. που τελειώνουν και πολύ περισσότερο βέβαια το θέατρο, αφού από τη φύση του, είναι αποτέλεσμα σύνθεσης όλων των τεχνών.
Στην ενδιαφέρουσα συνέντευξη που φιλοξενούμε αντιλαμβάνεται κανείς τον τρόπο που κατανοεί το έργο του αλλά και τη στάση ζωής του απέναντι στα καλλιτεχνικά δρώμενα και όχι μόνο. Σ' ένα χώρο που αποτελεί ένα μικρό κύτταρο πολιτισμού, το "Αρροτρο", φτιαγμένο από τα ίδια του τα χέρια, βλέπουμε σε φωτογραφικά στιγμιότυπα, να ξετυλίγεται όλη του η καλλιτεχνική διαδρομή από την αρχή μέχρι και σήμερα.
Παναγιώτη δεν είσαι Σερραίος, ζεις όμως αρκετά χρόνια στην πόλη μας. Ποιες είναι οι εντυπώσεις σου σχετικά με τις εμπειρίες σου όλων αυτών των χρόνων;
Η ζωή μας είναι ένα παζλ συμπτώσεων. Οι συμπτώσεις του χθες καθόρισαν το είναι μας στο σήμερα, αλλά και στο αύριο. Απ’ τις συμπτώσεις πηγάζουν οι επιλογές και θα ’λεγα, κάποιες απ’ αυτές σημάδεψαν κάποιους σταθμούς της ζωής μας, σε συγκεκριμένο χώρο – χρόνο. Η πρώτη επαφή με τις Σέρρες προέκυψε από την πρώτη μου συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., 1993-94, για ένα δεκάμηνο. Μια ζωντανή και δημιουργική περίοδος για το θέατρο που, εκτός των άλλων, είχα την τύχη να κάνω και φίλους. Το 2007 ξαναβρέθηκα εδώ, σε μια εκ νέου συνεργασία με το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ., για ένα πεντάμηνο, χρόνος που είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθούν οι συνθήκες για ν’ αναλάβω σε προσωπικό επίπεδο πρωτοβουλία, σχετικά με το θέατρο, όχι μόνο στην πόλη αλλά και σ’ όλο τον νομό. Κάπως έτσι ωρίμασε και η ιδέα για έναν δικό μου χώρο, με αποτέλεσμα να προκύψει το «ΑΡΟΤΡΟΝ».
Το «ΑΡΟΤΡΟΝ» σχετικά με το θέατρο σε κρατάει εδώ ή υπάρχει και κάτι άλλο;
Αν έπρεπε να διαχωρίσω το αίτιο από το αιτιατό, θα δυσκολευόμουν. Σίγουρα πάντως, ο λόγος της παραμονής μου αρχικά έχει να κάνει με έναν ΑΝΘΡΩΠΟ, γένους θηλυκού. Τώρα, σε ό,τι αφορά στο θέατρο, θα μπορούσα να το κάνω οπουδήποτε. Έχω κάνει παραστάσεις, εκτός των θεατρικών αιθουσών, σε μπαρ, σε άλλους χώρους, ακόμα και στο δρόμο. Αυτό που προέχει είναι να μπορείς να διακρίνεις και να εκτιμάς πρόσωπα, δεδομένα και καταστάσεις που, συμπτωματικά, βρέθηκαν στο δρόμο σου, να μπορείς να διαχειρίζεσαι τις ευαισθησίες σου κατά τρόπο ώστε… να χωράς παντού αλλά να μη χώνεσαι πουθενά.
Ένιωσες ποτέ την ανάγκη να κάνεις απολογισμό, τόσο σε προσωπικό αλλά και επαγγελματικό επίπεδο;
Μέχρι να με καλέσει σε μονομαχία στα μαρμαρένια αλώνια ο σύντροφος καρκίνος, δεν είχα υπαρξιακό κενό, ούτε τον χρόνο να σκεφτώ κάτι τέτοιο. Πράγματι, εκείνη την περίοδο, μπήκα σε μια εσωστρέφεια, κάτι σαν προετοιμασία επιστροφής μου. Επειδή όμως, μπόλιαζα και μπολιάζω πάντα, το συμπτωματικό με το αναγκαίο, σε ενεστώτα χρόνο, αντέδρασα γρήγορα και επιθετικά. Εξ άλλου, η πολλή σκέψη και σε βάθος χρόνου σε αποδυναμώνει και καταντάει κακός συμβουλάτορας της πράξης. Η σκέψη από μόνη της αφορά τους διανοούμενους. Δική μου δουλειά είναι να γνωρίσω – σε συνεργασία με άλλους – τον εαυτό μου, τον άνθρωπο και τον κόσμο, μέσα από το θέατρο. Το γνωμικό του δασκάλου μου Πέλλου Κατσέλη «δεν υπάρχει δρόμος, τον δρόμο τον βρίσκεις περπατώντας» με συνοδεύει πάντα. Ο τόπος μας, μέσα από τις αντιθέσεις και αντιφάσεις του, με προκαλεί θετικά και δημιουργικά. Από θέση και άποψη, βρέθηκα στα περισσότερα από τα ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ. κι’ όχι για λόγους αναδουλειάς. Κι όπου γης και πατρίς.
Πώς βλέπεις τα πολιτιστικά πράγματα στην πόλη, αλλά και στον νόμο, γενικά;
Ομιχλώδης κατάσταση αλλά… αυτά κάνουν τη δουλειά τους και ’γω τη δική μου. Ο πολιτισμός προϋποθέτει πολιτισμική ανησυχία και όραμα των εμπλεκομένων, για δημιουργία και κρίνονται από το αποτέλεσμα… Λόγος, που προτιμώ ν’ ασχολούμαι και να σκέφτομαι, σχετικά με τις δυνατότητές μου κι’ όχι με τα ελαττώματα και τις «ευαισθησίες» των άλλων και μάλιστα… όταν δεν συναντιόμαστε. Έπειτα, χρειάζεται καθαρή και απενεχοποιημένη μνήμη, για να συνθέσεις πολιτισμό, δεδομένου ότι, η απώλεια της μνήμης αμβλύνει τη συνείδηση.
Τη σχέση σου με την σερραϊκή κοινωνία, σαν άνθρωπος και καλλιτέχνης, πώς θα την χαρακτήριζες;
Καθημερινή «δοκιμασία» με τον εαυτό μου, τον περίγυρο και περισσότερο ό,τι σχετίζεται με τις δραστηριότητές μου που, αναπόφευκτα, αντανακλούν στην κοινωνία γενικά και τον καθένα ξεχωριστά. Σίγουρα η «υποψιασμένη» επικοινωνιακή διαδικασία και κριτική, όταν αυτή προκύπτει από ενδιαφέρον και όχι από περιέργεια και κουτσομπολιό, είναι δημιουργική. Στο μαγκανοπήγαδο της καθημερινότητας, σε προσωπικό αλλά και σε επίπεδο συνεργασίας, υπήρξαν δίπλα μου άνθρωποι που, θα ’λεγα ότι, ο τρόπος και ο λόγος που επεξεργάστηκαν τα στοιχεία συνέρευσής μας, ειδικά σε ό,τι αφορά στο θέατρο, ήταν να αναβαθμίσουν το κοινωνικό τους προφίλ. Όμως, όποιος δεν μπορεί να ξεφύγει από τον εαυτό του, με το πλήρωμα του χρόνου μοιραία, θα διαπιστώσει ότι… το πεπρωμένο του θα το συναντήσει στο δρόμο που άλλαξε για να το αποφύγει. «Καμιά φορά πρέπει να περπατήσεις πολύ μακριά, να βγεις απ’ τον δρόμο σου, για να επιστρέψεις, απ’ τον σωστό, σύντομο δρόμο» υποστηρίζει ο Άλμπυ.
Πόσο σημαντική πιστεύεις ότι είναι στην καθημερινότητά μας η φιλία;
Όσο εύκολο είναι να κάνεις εχθρούς, τόσο δύσκολο είναι να κάνεις φίλους. Αν είχαμε όλοι από έναν καλό φίλο, ο εχθρός θα περίσσευε. Δύσκολο να αναγνωρίσουμε και να αποδεχτούμε τα χαρακτηριστικά του διπλανού μας κι’ αυτό γιατί… όσο δύσκολο είναι να είσαι ο εαυτός σου, άλλο τόσο δύσκολο είναι να μην είσαι… κι ο λόγος, δεν αξιολογούμε τις προτεραιότητες, με βάση τις ουσιαστικά δικές μας και του άλλου ανάγκες αλλά, σχετικά με την προσπάθεια που κάνει ο καθένας για την επιβίωσή του και μάλιστα, σε πονηρούς καιρούς. Δεν έχω λίστα φίλων αλλά, μπορώ να πω… ναι, έχω αποδεδειγμένα τόσους, όσους μετριούνται στα δάχτυλα του ενός χεριού. Έπειτα, η διαδικασία της φιλίας είναι «βασανιστική» όπως στο θέατρο. Πρέπει κάθε φορά να αποσυνθέτεις, για να ξανά συνθέσεις τον εαυτό σου και… μέσα από τα χαρακτηριστικά του άλλου. Μεγάλο μάθημα ζωής.
Τι πιστεύεις ότι πρέπει να αλλάξει, για ουσιαστική και υπεύθυνη συνύπαρξη των ανθρώπων;
Η αξιοπρέπεια της σκέψης του. Αξία για τον άνθρωπο έχει, τι σκέφτεται και κάνει, όταν είναι μόνος του κι’ όχι όταν χάνεται στην καθημερινότητα των συνευρέσεων, για να διασκεδάσει την βαρεμάρα του. Ο άνθρωπος διαφοροποιείται από την μαζικοποιημένη συμπεριφορά - που πολλές φορές καταντάει κοινωνική βλακεία - με το πνευματικό επίπεδο και την κοινωνική του ιδεολογία. Ζούμε σε περίοδο εισβολής αγρίων, προκειμένου να διατηρηθεί η κοινωνική ανισότητα, σε βάρος του και σε όλα τα επίπεδα. Απ’ τη στιγμή μάλιστα που έχει μπερδέψει την πληροφορία με τη γνώση, είναι πολύ εύκολο να απομονωθεί, είτε γιατί τα ξέρει όλα, είτε γιατί αδιαφορεί για πράγματα που τον απασχολούν. Από την άλλη, η κοινωνία σαπίζει από την συμπεριφορά των «αθώων». Χρειάζεται καθημερινή εγρήγορση και αντίσταση στην επανάληψη και στη συνήθεια, γιατί μοιραία, το τρίτο στάδιο είναι η παραίτηση και πολύ φοβάμαι πως, διανύνουμε αυτή την περίοδο… μας εξοντώνουν τιμώντας μας … και αδιαφορώντας.
Η οικογένεια ως θεσμός και κοινωνική αναγκαιότητα, ποια είναι η γνώμη σου;
Τον εαυτό μας, σίγουρα τον βρίσκουμε και τον αναγνωρίζουμε μέσ’ απ’ τους άλλους, πολύ περισσότερο στην οικογένεια, δεδομένου ότι, ο χαρακτήρας μας διαμορφώνεται σ’ αυτό το περιβάλλον κι’ όταν βέβαια, η συνύπαρξη είναι… Έν'Λόγη επικοινωνία κι’ όχι απλώς συνεννόηση, προκειμένου να πάμε παρακάτω, αφού μας έτυχε. Δύσκολο το άθλημα. Έπειτα μας αρέσει δεν μας αρέσει, αν δεν κατανοήσουμε ότι η οικογένεια χρειάζεται όραμα απλώς, θα αναπαράγουμε τον επιπόλαιο και ίσως, τον κακό μας εαυτό, πρώτα και κύρια σε βάρος μας κι’ όχι γι’ αυτό που, πραγματικά είμαστε, αλλά γι’ αυτό που μας κάνουν να πιστέψουμε ότι είμαστε, αποτέλεσμα της συστημικής παιδείας, προκειμένου να καταλήξουμε καταναλωτικά, απλώς, όντα.
Ελπίζω στο μέλλον, ο άνθρωπος να κατανοήσει ότι, η αναπαραγωγή του δεν είναι προέκταση του εαυτού του. Τότε ίσως να απαιτήσει τον αυτοσεβασμό του, λόγος για ν’ αποκτήσει η οικογένεια το νόημα που πραγματικά της ταιριάζει, γιατί ο πραγματικός κόσμος συνήθως … είναι έξω από το εγώ μας.
Για όλους αυτούς τους λόγους, σχετικά με το «σύμπτωμα» οικογένεια και μέχρι να ολοκληρωθεί μέσα μου ο τρόπος και ο λόγος που, θέλω να υπάρξω, το θέμα δεν το προσέγγισα ποτέ και παραδέχομαι ότι θα ήταν άθλος για μένα να τα καταφέρω, λαμβάνοντας υπόψη μου, τα όσα προανέφερα. Έπειτα σ’ αυτό το ζήτημα «ομονοούν» πάντα δύο κι’ όχι γι’ αυτό που θα ’θελε ο ένας απ’ τον άλλον, αλλά γι’ αυτό που πραγματικά είναι ο καθένας, κι’ αυτό το μαθαίνεις – το παίρνεις χαμπάρι – κατόπιν εορτής.
Μας είπες ότι, τα τελευταία χρόνια έχεις πρόβλημα με την υγεία σου. Πώς το αντιμετωπίζεις;
«Σαν έτοιμος από καιρό, σα θαρραλέος» κατά τον Καβάφη. Από θέση και άποψη στο παρελθόν, έβαλα αρκετές φορές το κεφάλι μου στον ντουρβά. Όπως από σύμπτωση γεννήθηκα… από σύμπτωση ζω. Πράγματι, δέκα χρόνια αντιμετωπίζω τον σύντροφο πλέον καρκίνο και τις παράπλευρες απώλειές του. Τα προβλήματα υπάρχουν και θα υπάρχουν μέχρι τέλους. Τα αντιμετωπίζω ψύχραιμα και στωικά. Κι’ αν η ζωή είναι σύμπτωση, ο θάνατος είναι βέβαιος. Και στο τέλος – τέλος, πρέπει να κατανοήσουμε ότι, το πρώτο σύμπτωμα του θανάτου είναι η ζωή. Και δεν μου είναι δύσκολο να αποδεχτώ ότι, κάποια στιγμή θα πάψω θα υπάρχω. Στην ατυχία μου, πάντως, στάθηκε τυχερός. Γλύτωσα από χειρότερες αρρώστιες… όπως ο φασισμός, η δολιότητα, οι τύψεις και η πείνα.
Θέλει πάντως ψυχή η διαφορετική οπτική ματιά αντιμετώπισης.
Ο καθείς και τα όπλα του. Ζήτημα παραδοχής της φθαρτής ύπαρξής μας και τρόπος σκέψης. Δε ξέρω αν λέγεται ψυχή ή καρδιά, σίγουρα πάντως, πρέπει να συλλάβει ο νους, για να νιώσει η ψυχή – καρδιά. Όσο για τη ψυχή, αυτό που εγώ καταλαβαίνω, ψυχή στον καθένα είναι… αυτό που σκέφτεται και είναι, χωρίς να το ξέρουνε οι άλλοι. Όλα συμβαίνουν στο κεφάλι μας, από μας για μας και το … περίσσευμα για τον διπλανό μας, κατά βούλησιν και ανάλογα την … ευαισθησία μας.
Πώς αντιλαμβάνεσαι την έννοια της εξουσίας;
Σαν το βιολί: το πιάνεις με το αριστερό και το παίζεις με το δεξί. Συνήθως ακούμε πως είναι στη φύση του ανθρώπου. Δε το επικροτώ. Κι οι αντιεξουσιαστές, συνειδητά, εξουσία αποζητούν. Οι κοινωνίες δομούνται «κι’ εξελίσσονται» από εξουσιαστές και εξουσιαζόμενους. Έπειτα, αν δεν υπήρχαν οι μικροί, πως θα υπήρχαν οι μεγάλοι. Αποδεχόμαστε κατ’ αρχήν αυτήν την κοινωνικότητα, ως δεδομένη και λογική. Όταν όμως αντιληφθούμε ότι… η λογική είναι η τρέλα των δυνατών κι’ ότι, όποιος ακολουθεί τους άλλους δεν περνάει ποτέ πρώτος… αλλάζουμε συμπεριφορά, θέλουμε να γίνουμε πρώτοι. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να μας απομακρύνει όλο και περισσότερο από το είναι μας, λόγος να μην μπορούμε να ομονοήσουμε στο κοινό καλό κι’ αυτό είναι το δράμα της ύπαρξής μας. Εξουσιαστές και εξουσιαζόμενοι διαμορφώνουν κοινωνίες σε βάρος και των δύο πλευρών και είναι συνυπεύθυνοι.
Ο έρωτας.
«Κι’ αν δεν μπορείς να κάνεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις, τούτο προσπάθησε μοναχά, να μην την εξευτελίζεις, μεσ’ την καθημερινή ερώτων την ρουτίνα…» Καβάφης.
Αν εννοούμε το ένστικτο της αναπαραγωγής, πρέπει να μιλήσουμε και για την σεξουαλικότητα. Αν μιλάμε για ερωτισμό, με ό,τι καταπιανόμαστε, είναι δημιουργία, στοιχείο που μας κάνει να διαφοροποιούμαστε ως προς τον τρόπο που σκεφτόμαστε και υπάρχουμε και είναι στάση ζωής. Αλλά πολύ φοβάμαι πως, έχουμε μπερδέψει τις έννοιες. Φαντασιωνόμαστε με ό,τι σε προσωπικό επίπεδο μας αγγίζει, παρά με ό,τι αντικειμενικά υπάρχει γύρω μας, οπότε μάλλον σεξουαλι-ζόμαστε παρά ερωτευόμαστε και περί ευαισθησίας… κολοκυθόπιτα.
Η αγάπη.
Η αγάπη προϋποθέτει σεβασμό, ο σεβασμός προϋποθέτει γνώση και η γνώση είναι πόνος. Η αγάπη χωρίς σεβασμό και αρχές, είναι ιδιοτελής γιατί αγαπάμε ό,τι μας κάνει να αισθανόμαστε όμορφα. Τώρα τι κάνει τον καθέναν να νιώθει όμορφα, ούτε η επιστήμη κατάφερε να ορίζει ακριβώς. Κανείς δεν αγαπάει ανιδιοτελώς και αδιάφορα. Το να μάθεις όμως να σέβεσαι είναι κοινωνική ιδεολογία και τοποθέτηση απέναντι στο συνάνθρωπό σου, είναι άσκηση καθημερινής αναζήτησης και στοχασμού, με την οντολογική έννοια, προκειμένου ν’ αποκτήσεις εμπειρική συνείδηση και βιωματική μνήμη. Η αγάπη είναι αλτρουισμός και είμαι της άποψης πως… σιωπώντας τιμάς ό,τι αγαπάς, δεδομένου ότι – όπως και στο θέατρο – τα ανομολόγητα συναισθήματα που εκδηλώνονται με πράξη ολοκληρώνουν τον χαρακτήρα.
Το χρήμα.
Μέσον κι’ όχι σκοπός που, αν δεν το ’χεις κατά νου, καταντάει ευδαιμονισμός αναπόφευκτος, «αναγκαίος» και παραπλανητικός. Δύναμη που χειραγωγεί και διαμορφώνει τον χαρακτήρα μας και τη συμπεριφορά μας, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, με αποτέλεσμα να ξεφεύγουμε απ’ τον πραγματικό μας εαυτό, δύναμη πέρα και πάνω από το είναι μας κι’ όταν μάλιστα αυτό είναι ακούραστο και μπόλικο. Σε ό,τι με αφορά, πορευόμουν και πορεύομαι μέσ’ απ’ τα δύσκολα. Έτσι, που έγινε λόγος και τρόπος ζωής και παρ’ ότι είχα αρκετές, δεν «άρπαξα» καμιά ευκαιρία, προκειμένου να κάνω πιο άνετη την καθημερινότητά μου. Έπειτα, τίποτα χειρότερο από το να πεθαίνεις και να μη σου βγαίνει η ψυχή, γιατί σκέφτεσαι τι θα γίνουν τα πλούτη που άφησες πίσω. Βέβαια, ποιος θα διαφωνήσει ότι, καλυτερεύει την καθημερινότητά μας, αλλά δεν μπορώ ούτε να το φανταστώ ότι, θα μπορούσα να ζω απ’ αυτό, γι’ αυτό προτιμώ να «φύγω» από ανέχεια παρά από καλοπέραση.
Ο κορονοϊός.
Ήρθε για να μείνει και πέρα απ’ τις ζωές που πήρε και θα πάρει, έφερε και τον διαφορετικό τρόπο ζωής που πρέπει να συνηθίσουμε, σε όλα τα επίπεδα και πολύ περισσότερο στα οικονομικά, αφού αποδεδειγμένα πλέον κατάφερε ν’ αλλάξει το παγκόσμιο οικονομικό status. Κι ο καθένας ας δώσει τη δική του ερμηνεία. Μακριά λοιπόν από αμεροληψία και εφησυχασμό. Είμαι υπέρ του εμβολίου. Δεν το έχω γενικά να εξυπνακί-ζομαι γιατί τυγχάνει να μην είμαι και Ευλογημένος. Χρόνια κάνω μεγάλες προσπάθειες ν’ αποφύγω το συστημικό εμβόλιο που εντέχνως διοχετεύεται στο μυαλό μου και είναι χειρότερο κι’ απ’ αυτό του κορονοϊού, όπου όλοι μας, άλλος λιγότερο κι’ άλλος περισσότερο, το έχουμε πάρει, εκτός βέβαια απ’ αυτούς που το «κατασκευάζουν». Ξέρω ότι είμαι δημιούργημα του συστήματος, όσο κι’ αν αντιστέκομαι. Όμως, τίποτα χειρότερο από το να ζεις νομίζοντας κι’ εκεί που εμφανίζεσαι ευφυής να καταντάς σαχλαμαράκιας… διότι άλλο η αυτοϊκανοποίηση διαμέσου της φαντασίας… και άλλο η πραγματικότητα.
Η νεολαία.
Δημιούργημα των γονιών και κατ’ επέκταση, της παιδείας και του συστήματος, φυσικά. Αν ρωτηθούν οι ίδιοι, θ’ απαντήσουν πως καλά είναι όπως είναι, κι’ αυτό γιατί ίσως να μην αναρωτήθηκαν… πώς θα ’πρεπε να ’ναι και κάτω από ποιες προϋποθέσεις. Σίγουρα πάντως, ήταν, είναι και θα είναι η ελπίδα του αύριο, είναι ο φυσικός νόμος της εξέλιξης του ανθρώπου, αλλά αυτό πρέπει να φτάσει στο συνειδητό και να το επεξεργάζονται καθημερινά. Όμως, η εξάρτηση από την οικογένεια και σε βάθος χρόνου, οι επιρροές από τις εκάστοτε πολιτικές έχουν ως αποτέλεσμα την αναβλητικότητα και την ελπίδα του αύριο. Παράλληλα, ένας υπόκωφος θυμός που εκδηλώνεται περισσότερο σα φόβος, φόβος υπαρξιακός, αόρατος και απροσδιόριστος, χαρακτηρίζει την καθημερινότητά τους, σε μεγάλο ποσοστό κι’ αυτός ο φόβος, είναι ο χειρότερος.
Αν δεν θέσουν προτεραιότητες σε ό,τι αφορά στην ουσιαστική επικοινωνία, αν δεν κοιταχτούν στα μάτια πραγματικά, αν δεν μοιραστούν τις ανάσες τους και δεν κατανοήσουν ότι, από το διαδίκτυο – κινητό κ.λπ. – παίρνουν επεξεργασμένη πληροφόρηση, φόβο και σεξισμό κι όχι γνώση, θα τολμήσω να πω, πως… πέρα από τον χρόνο και τον μπούσουλα τους … χάνουν και τον εαυτό τους.
Η πολιτική.
Το αποτέλεσμα, ως προς τον τρόπο που «εξελίσσονται» και διαμορφώνονται οι κοινωνίες μέχρι να διαπιστώσουμε κάποτε πως… όταν χάνεις τον δρόμο σου πρέπει να ξαναγυρίσεις στην αρχή για να τον βρεις. Στην πολιτική, σε ό,τι μας αφορά σαν χώρα, συμβαίνει ακριβώς αυτό. Μας αρέσει να πιάνουμε τα πράγματα πάντα από την αρχή και με βήμα σημειωτόν, να ελπίζουμε ότι κάποτε, κάπου θα φτάσουμε, χωρίς να μπούμε στη διαδικασία να διανύσουμε την απόσταση. Τη διαδικασία αυτή την επαναλαμβάνουμε και την συνηθίζουμε, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε στην παραίτηση, ελπίζοντας σ’ αυτούς που σκέφτονται για εμάς κι’ ούτε που το φανταζόμαστε ότι είμαστε η αντανάκλαση του εαυτού μας, δια μέσου των πολιτικών. Μοιραία τότε, δεν μένει τίποτα άλλο από το να ξεθάβουμε σκελετούς και να κάνουμε ιεροτελεστίες. Αλίμονο στον ψηφοφόρο που κοιτώντας το τυρί πιάνεται στη φάκα κι εκεί που θυμικά τους τιμωρεί, αλλάζει πρόσωπα κι’ όχι πολιτική. Απ’ την άλλη, καυχιέται και κορδώνεται πως σωστά αποφασίζει. Με δυο λόγια, «Αθώοι» χειροκροτητές και ψηφοφόροι, δεν τους περνάει απ’ τον νου ότι, η πολιτική έχει εντεταλμένη υπηρεσία στο ερμαφρόδιτο καπιταλιστικό μας σύστημα και για να θυμηθώ τον Ρήγα… συλλογάται σωστά όποιος συλλογάται ελεύθερα. Και δυστυχώς, πολύ φοβάμαι πως έχει πολλά ακόμα να πάθει για να μάθει… για να λευτερωθεί.
Τι ήταν και τι είναι το θέατρο στη ζωή σου και πώς βλέπεις το ρόλο του στην κοινωνία;
«Ένα αυθυπόστατο κομμάτι ζωής, κατά μίμηση της ζωής» και «μίμηση πράξεως, σπουδαίας και τέλειας» κατά τον Αριστοτέλη, με την διευκρίνιση … μίμηση… σύνθεση στοιχείων ζωής, για να προκύψει ζωή διαφορετική και όχι πιθηκισμός… «Το φυσικό, αξιωματικά δοσμένο» θέση και άποψη του δασκάλου μου, Πέλλου Κατσέλη.
Ένα γλυκό, καθημερινό «βάσανο», ένας ελεγχόμενος «παραλογισμός» που, όταν δια μέσου της θεατρικής πράξης απελευθερώνεται, παίρνει μορφή και περιεχόμενο δημιουργίας και τέχνης… θα έλεγα εγώ. Λόγος, μέσα απ’ αυτήν τη διαδικασία να υπάρχω, σμιλεύοντας τον χρόνο και τον … Λόγο, προκειμένου να βγει στην επιφάνεια… το υποκείμενο της ζωής. Με δυο λόγια, τρόπος για να ζεις, αιτία για να σκέφτεσαι, λόγος για να υπάρχεις. Το μεγάλο «ψέμα» που τολμάει μεγάλες αλήθειες, γιατί έτσι κι αλλιώς είναι μέτρηση αξιών κι’ όχι καταφύγιο των επιτήδειων.
Στις ανεπιτήδευτες εποχές που το θέατρο δεν ήταν πασαρέλα, ό,τι το επιτηδευμένο το «ξέρναγε το σανίδι», μαζί με τον εκφραστή του. Σήμερα, δυστυχώς, πρωτοστατούν έλλειψη θεατρικής παιδείας – αφού οι περισσότερες δραματικές σχολές είναι επιχειρήσεις ελπίδας στο όνειρο και της αναγνωρισιμότητας, διά μέσου της TV – οι κατ’ επάγγελμα εκφραστές της λογικής αισθηματολογίας και καπατσοσύνης και οι πνευματικοί επιβήτορες. Όσο για τον θεατή, εθίζεται όλο και περισσότερο σ’ αυτή την αισθητική χειραγώγησης με αποτέλεσμα, να ξεχνάει σιγά – σιγά ότι, τα μεγάλα έργα, σ’ όλες τις τέχνες, αρχίζουν εκεί.. που τελειώνουν και πολύ περισσότερο βέβαια το θέατρο, αφού από τη φύση του, είναι αποτέλεσμα σύνθεσης όλων των τεχνών.
#SerresParatiritis
