Τ' ΑΠΑΡΑΤΗΡΗΤΑ
Ποινικοποιώντας τη φοιτητική φωνή, τραυματίζουν τη Δημοκρατία
Άρθρο Γνώμης | Καθημερινός Παρατηρητής
Άρθρο Γνώμης | Καθημερινός Παρατηρητής
Τα Πανεπιστήμια δεν ήταν ποτέ απλοί εκπαιδευτικοί θεσμοί. Από την ίδρυση του πρώτου ευρωπαϊκού πανεπιστημίου στην Μπολόνια
το 1158 έως σήμερα, αποτελούν εστίες μάθησης, επιστημονικής ελευθερίας και –κυρίως– χώρους κριτικής και αμφισβήτησης κάθε
εξουσίας. Δεν είναι στρατόπεδα πειθαρχίας, ούτε φυτώρια "υπάκουων πολιτών". Ούτε οι φοιτητές ούτε οι καθηγητές έχουν χρέος
να είναι απολιτικά, φοβισμένα και κονφορμιστικά άτομα που θα αποστρέφουν το βλέμμα από τα κοινά, αφοσιωμένοι αποκλειστικά
στην καριέρα και το βιογραφικό τους.
Κι όμως, αυτό ακριβώς επιχειρεί να επιβάλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη με το πρόσφατο νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στα τέλη Ιουλίου
– μέρες απόλυτης θερινής ραστώνης για τον δημόσιο διάλογο. Με φαινομενικά άσχετο τίτλο περί "Μονής Σινά", το σχέδιο νόμου
περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά αυταρχικό και επικίνδυνο πακέτο διατάξεων για τη ζωή και τη λειτουργία των ΑΕΙ.
Δεν θα σταθώ εδώ στο πλέγμα πειθαρχικών ρυθμίσεων του Κεφαλαίου Β του Μέρους Γ του νόμου – παρότι εισάγει σχεδόν τιμωρητική
εποπτεία στη φοιτητική καθημερινότητα, επικρέμενη ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από φοιτητές και διδάσκοντες. Θα σταθώ, όμως, στις
διατάξεις ποινικού χαρακτήρα, που εισάγουν ένα πρωτοφανές πλαίσιο ποινικοποίησης της φοιτητικής έκφρασης και συλλογικής δράσης.
Ποινή για... δημόσια δήλωση
Το άρθρο 82 του νόμου τροποποιεί τον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 184) προσθέτοντας ποινές φυλάκισης για όποιον «παροτρύνει, υποκινεί,
ενθαρρύνει ή διευκολύνει, με οποιονδήποτε τρόπο και ιδίως μέσω διαδικτύου ή δημόσιας δήλωσης, πράξεις διατάραξης της ακαδημαϊκής λειτουργίας». Τι σημαίνει όμως «διατάραξη»; Είναι η ανάγνωση ανακοίνωσης σε αμφιθέατρο; Μια αφίσα διαμαρτυρίας; Ένα ψήφισμα που καλεί σε αποχή ή συμβολική κατάληψη;
Η διατύπωση της διάταξης είναι νομικά αόριστη, αντισυνταγματικά γενικευτική και ποινικά αυθαίρετη. Παραβιάζει κατάφωρα την αρχή
της νομιμότητας (άρθρο 7 Συντάγματος) και δημιουργεί ένα θολό τοπίο ποινικών ευθυνών, που μπορεί να οδηγήσει σε δίωξη ακόμα και
φοιτητικών παρατάξεων ή συλλόγων επειδή κάλεσαν –λεκτικά και ειρηνικά– σε κινητοποίηση.
Κατηγορούμενοι για... συνέπειες άλλων
Η διάταξη προβλέπει αυστηρότερη ποινή «αν οι ανωτέρω πράξεις είχαν ως άμεσο επακόλουθο την τέλεση εγκλημάτων εντός των ΑΕΙ».
Δηλαδή, τιμωρείται κάποιος όχι μόνο για ό,τι είπε ή έκανε, αλλά και για ό,τι έκαναν άλλοι μετά από αυτό. Το δόγμα της "αντικειμενικής ευθύνης" στην ποινική διαδικασία επανέρχεται από την πίσω πόρτα, με όρους εξαιρετικά επικίνδυνους για κάθε μορφή συλλογικής δράσης.
«Εισαγγελέας Πανεπιστημιακής Βίας»: καταστολή με προβιά θεσμικότητας
Ακόμη πιο αποκαλυπτική του κυβερνητικού σχεδίου είναι η σύσταση ειδικού "Εισαγγελέα Πανεπιστημιακής Βίας" (άρθρο 85), ο οποίος θα
εποπτεύει –υποτίθεται– εγκληματικές πράξεις στα ΑΕΙ. Η σύγκριση με τον Εισαγγελέα Αθλητικής Βίας δεν είναι τυχαία. Η κυβέρνηση
επιδιώκει να εμπεδώσει στην κοινή γνώμη την ψευδαίσθηση ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι εστίες παρανομίας, βίας και ανομίας –
κάτι που δεν τεκμηριώνεται ούτε από την καθημερινότητα, ούτε από στατιστικά στοιχεία, ούτε από την εμπειρία των φοιτητών και των
καθηγητών.
Πανεπιστήμια της σιωπής ή της δημοκρατίας;
Το μοντέλο που προωθεί η κυβέρνηση δεν είναι ευρωπαϊκό. Δεν είναι φιλελεύθερο. Δεν είναι καν σύγχρονο. Είναι το μοντέλο της αυταρχικής διοίκησης, του ελέγχου και της φίμωσης. Είναι η αντίληψη που βλέπει τον νέο άνθρωπο ως κίνδυνο, όχι ως ελπίδα. Που βλέπει το
Πανεπιστήμιο ως χώρο στρατιωτικής πειθαρχίας και όχι ως κοιτίδα ελεύθερης σκέψης, αγωνίας και διαλόγου.
Αυτή η πολιτική νοοτροπία παραπέμπει σε καθεστώτα τύπου Τουρκίας ή Ρωσίας, όχι σε ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Ακόμα και η σημερινή Ευρώπη – αν και συχνά ένοχη για τη στροφή στον αυταρχισμό– δεν έχει υιοθετήσει τέτοιου είδους ποινικές προσεγγίσεις στον χώρο της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης.
Κλείνοντας
Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο για μια κοινωνία από το να εκφοβίζει τους νέους της και να ποινικοποιεί τη σκέψη και τη συμμετοχή
τους. Η κυβέρνηση, αντί να ενισχύσει τη δημοκρατική κουλτούρα στα Πανεπιστήμια, επιλέγει την επιτήρηση, την απειλή, την καταστολή.
Το Πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται “Εισαγγελέα”. Χρειάζεται σεβασμό στην αυτονομία του, δημοκρατική διοίκηση και φοιτητές με φωνή – όχι
φοβισμένους υπαλλήλους με ποινικό μητρώο.
Η ποινικοποίηση της φοιτητικής φωνής δεν προστατεύει τη Δημοκρατία. Την τραυματίζει βαριά.
Γράφει ο Παρατηρητικός
το 1158 έως σήμερα, αποτελούν εστίες μάθησης, επιστημονικής ελευθερίας και –κυρίως– χώρους κριτικής και αμφισβήτησης κάθε
εξουσίας. Δεν είναι στρατόπεδα πειθαρχίας, ούτε φυτώρια "υπάκουων πολιτών". Ούτε οι φοιτητές ούτε οι καθηγητές έχουν χρέος
να είναι απολιτικά, φοβισμένα και κονφορμιστικά άτομα που θα αποστρέφουν το βλέμμα από τα κοινά, αφοσιωμένοι αποκλειστικά
στην καριέρα και το βιογραφικό τους.
Κι όμως, αυτό ακριβώς επιχειρεί να επιβάλει η κυβέρνηση Μητσοτάκη με το πρόσφατο νομοσχέδιο που ψηφίστηκε στα τέλη Ιουλίου
– μέρες απόλυτης θερινής ραστώνης για τον δημόσιο διάλογο. Με φαινομενικά άσχετο τίτλο περί "Μονής Σινά", το σχέδιο νόμου
περιλαμβάνει ένα εξαιρετικά αυταρχικό και επικίνδυνο πακέτο διατάξεων για τη ζωή και τη λειτουργία των ΑΕΙ.
Δεν θα σταθώ εδώ στο πλέγμα πειθαρχικών ρυθμίσεων του Κεφαλαίου Β του Μέρους Γ του νόμου – παρότι εισάγει σχεδόν τιμωρητική
εποπτεία στη φοιτητική καθημερινότητα, επικρέμενη ως δαμόκλειος σπάθη πάνω από φοιτητές και διδάσκοντες. Θα σταθώ, όμως, στις
διατάξεις ποινικού χαρακτήρα, που εισάγουν ένα πρωτοφανές πλαίσιο ποινικοποίησης της φοιτητικής έκφρασης και συλλογικής δράσης.
Ποινή για... δημόσια δήλωση
Το άρθρο 82 του νόμου τροποποιεί τον Ποινικό Κώδικα (άρθρο 184) προσθέτοντας ποινές φυλάκισης για όποιον «παροτρύνει, υποκινεί,
ενθαρρύνει ή διευκολύνει, με οποιονδήποτε τρόπο και ιδίως μέσω διαδικτύου ή δημόσιας δήλωσης, πράξεις διατάραξης της ακαδημαϊκής λειτουργίας». Τι σημαίνει όμως «διατάραξη»; Είναι η ανάγνωση ανακοίνωσης σε αμφιθέατρο; Μια αφίσα διαμαρτυρίας; Ένα ψήφισμα που καλεί σε αποχή ή συμβολική κατάληψη;
Η διατύπωση της διάταξης είναι νομικά αόριστη, αντισυνταγματικά γενικευτική και ποινικά αυθαίρετη. Παραβιάζει κατάφωρα την αρχή
της νομιμότητας (άρθρο 7 Συντάγματος) και δημιουργεί ένα θολό τοπίο ποινικών ευθυνών, που μπορεί να οδηγήσει σε δίωξη ακόμα και
φοιτητικών παρατάξεων ή συλλόγων επειδή κάλεσαν –λεκτικά και ειρηνικά– σε κινητοποίηση.
Κατηγορούμενοι για... συνέπειες άλλων
Η διάταξη προβλέπει αυστηρότερη ποινή «αν οι ανωτέρω πράξεις είχαν ως άμεσο επακόλουθο την τέλεση εγκλημάτων εντός των ΑΕΙ».
Δηλαδή, τιμωρείται κάποιος όχι μόνο για ό,τι είπε ή έκανε, αλλά και για ό,τι έκαναν άλλοι μετά από αυτό. Το δόγμα της "αντικειμενικής ευθύνης" στην ποινική διαδικασία επανέρχεται από την πίσω πόρτα, με όρους εξαιρετικά επικίνδυνους για κάθε μορφή συλλογικής δράσης.
«Εισαγγελέας Πανεπιστημιακής Βίας»: καταστολή με προβιά θεσμικότητας
Ακόμη πιο αποκαλυπτική του κυβερνητικού σχεδίου είναι η σύσταση ειδικού "Εισαγγελέα Πανεπιστημιακής Βίας" (άρθρο 85), ο οποίος θα
εποπτεύει –υποτίθεται– εγκληματικές πράξεις στα ΑΕΙ. Η σύγκριση με τον Εισαγγελέα Αθλητικής Βίας δεν είναι τυχαία. Η κυβέρνηση
επιδιώκει να εμπεδώσει στην κοινή γνώμη την ψευδαίσθηση ότι τα ελληνικά πανεπιστήμια είναι εστίες παρανομίας, βίας και ανομίας –
κάτι που δεν τεκμηριώνεται ούτε από την καθημερινότητα, ούτε από στατιστικά στοιχεία, ούτε από την εμπειρία των φοιτητών και των
καθηγητών.
Πανεπιστήμια της σιωπής ή της δημοκρατίας;
Το μοντέλο που προωθεί η κυβέρνηση δεν είναι ευρωπαϊκό. Δεν είναι φιλελεύθερο. Δεν είναι καν σύγχρονο. Είναι το μοντέλο της αυταρχικής διοίκησης, του ελέγχου και της φίμωσης. Είναι η αντίληψη που βλέπει τον νέο άνθρωπο ως κίνδυνο, όχι ως ελπίδα. Που βλέπει το
Πανεπιστήμιο ως χώρο στρατιωτικής πειθαρχίας και όχι ως κοιτίδα ελεύθερης σκέψης, αγωνίας και διαλόγου.
Αυτή η πολιτική νοοτροπία παραπέμπει σε καθεστώτα τύπου Τουρκίας ή Ρωσίας, όχι σε ευρωπαϊκές δημοκρατίες. Ακόμα και η σημερινή Ευρώπη – αν και συχνά ένοχη για τη στροφή στον αυταρχισμό– δεν έχει υιοθετήσει τέτοιου είδους ποινικές προσεγγίσεις στον χώρο της τριτοβάθμιας
εκπαίδευσης.
Κλείνοντας
Δεν υπάρχει τίποτα πιο επικίνδυνο για μια κοινωνία από το να εκφοβίζει τους νέους της και να ποινικοποιεί τη σκέψη και τη συμμετοχή
τους. Η κυβέρνηση, αντί να ενισχύσει τη δημοκρατική κουλτούρα στα Πανεπιστήμια, επιλέγει την επιτήρηση, την απειλή, την καταστολή.
Το Πανεπιστήμιο δεν χρειάζεται “Εισαγγελέα”. Χρειάζεται σεβασμό στην αυτονομία του, δημοκρατική διοίκηση και φοιτητές με φωνή – όχι
φοβισμένους υπαλλήλους με ποινικό μητρώο.
Η ποινικοποίηση της φοιτητικής φωνής δεν προστατεύει τη Δημοκρατία. Την τραυματίζει βαριά.
Γράφει ο Παρατηρητικός
#SerresParatiritis
