ΣΗΜΕΙΑ ΑΙΧΜΗΣ
Tεκμήριο αθωότητας υπό αίρεση: Η ποινικοποίηση της φοιτητικής ιδιότητας ως εργαλείο πολιτικού εκφοβισμού
Το τεκμήριο αθωότητας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε κράτους δικαίου και κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως και στο άρθρο 25 του Συντάγματος. Κανείς δεν μπορεί να θεωρείται ένοχος μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Η πρόβλεψη ότι κάποιος μπορεί να υποστεί μία τόσο βαρύτατη διοικητική κύρωση — όπως ο αποκλεισμός από τη φοίτηση — στη βάση και μόνο της σύλληψής του, συνιστά de facto κατάργηση αυτής της αρχής.
Το τεκμήριο αθωότητας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε κράτους δικαίου και κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως και στο άρθρο 25 του Συντάγματος. Κανείς δεν μπορεί να θεωρείται ένοχος μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Η πρόβλεψη ότι κάποιος μπορεί να υποστεί μία τόσο βαρύτατη διοικητική κύρωση — όπως ο αποκλεισμός από τη φοίτηση — στη βάση και μόνο της σύλληψής του, συνιστά de facto κατάργηση αυτής της αρχής.
Μία από τις πιο ανησυχητικές πτυχές της σύγχρονης ελληνικής πολιτικής πραγματικότητας είναι η διαρκής διολίσθηση προς μέτρα που περιορίζουν, άμεσα ή έμμεσα, θεμελιώδη δικαιώματα και ελευθερίες. Στο πλαίσιο αυτό, η πρόσφατη κυβερνητική εξαγγελία περί άμεσης διαγραφής φοιτητών από τα πανεπιστήμια για δύο χρόνια σε περίπτωση σύλληψης για αξιόποινη πράξη, ανεξαρτήτως δικαστικής απόφασης, εγείρει σοβαρότατα ζητήματα δημοκρατικής τάξης, νομικής ασφάλειας και σεβασμού των ατομικών δικαιωμάτων.
Η αρχή του τεκμηρίου αθωότητας και η αντιστροφή της λογικής του δικαίου
Το τεκμήριο αθωότητας αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο κάθε κράτους δικαίου και κατοχυρώνεται ρητά στο άρθρο 6 της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, όπως και στο άρθρο 25 του Συντάγματος. Κανείς δεν μπορεί να θεωρείται ένοχος μέχρι να αποδειχθεί η ενοχή του με αμετάκλητη δικαστική απόφαση. Η πρόβλεψη ότι κάποιος μπορεί να υποστεί μία τόσο βαρύτατη διοικητική κύρωση — όπως ο αποκλεισμός από τη φοίτηση — στη βάση και μόνο της σύλληψής του, συνιστά de facto κατάργηση αυτής της αρχής.
Ουσιαστικά, η κυβέρνηση επιχειρεί να μεταφέρει το βάρος της απόδειξης στον κατηγορούμενο, επιβάλλοντας ποινές προ της δίκης, ακυρώνοντας στην πράξη το δικαίωμά του σε δίκαιη δίκη και προκαλώντας ανεπανόρθωτες βλάβες σε νέους ανθρώπους που πιθανόν να αθωωθούν. Υπενθυμίζεται ότι, σύμφωνα με τα στατιστικά των προηγούμενων ετών, η πλειονότητα των φοιτητών που έχουν συλληφθεί στο πλαίσιο κινητοποιήσεων τελικά αθωώνονται, είτε λόγω αναξιοπιστίας των κατηγοριών είτε λόγω αντιφάσεων των αστυνομικών μαρτυριών.
Η επικίνδυνη σύγχυση πειθαρχικής και ποινικής διαδικασίας
Στη βάση της πανεπιστημιακής αυτοτέλειας και του αυτοδιοίκητου των ΑΕΙ (άρθρο 16 Συντάγματος), η διαγραφή φοιτητή προβλέπεται μόνο σε εξαιρετικές περιπτώσεις που σχετίζονται με τη φοιτητική του ιδιότητα (π.χ. λογοκλοπή, δωροδοκία, παρατεταμένη απουσία). Η πρόβλεψη πειθαρχικών κυρώσεων λόγω ποινικών κατηγοριών που αφορούν εξωπανεπιστημιακές δραστηριότητες, και μάλιστα χωρίς καταδίκη, εισάγει μία επικίνδυνη ταύτιση πειθαρχικού και ποινικού δικαίου.
Το πανεπιστήμιο δεν μπορεί να υποκαθιστά τη Δικαιοσύνη ούτε να τιμωρεί προληπτικά τους φοιτητές του με βάση αστυνομικές πρακτικές ή κυβερνητικές βουλές. Η θέσπιση ενός τέτοιου μηχανισμού πειθαρχικής εξόντωσης χωρίς δικαστικές εγγυήσεις καταλύει κάθε έννοια δικαιικού πολιτισμού.
Ο κίνδυνος πολιτικού εκφοβισμού και η αποτροπή της κοινωνικής συμμετοχής
Δεν πρέπει να αγνοηθεί ότι το μέτρο αυτό, ανεξαρτήτως της ρητορικής που το συνοδεύει, έχει σαφή στοχοθεσία: την αποθάρρυνση της πολιτικής έκφρασης και κινητοποίησης στους πανεπιστημιακούς χώρους. Η απειλή απώλειας της φοιτητικής ιδιότητας λειτουργεί αποτρεπτικά για κάθε νέο και νέα που θα ήθελε να συμμετάσχει σε μία διαμαρτυρία ή κινητοποίηση, φοβούμενος/η ότι ενδεχόμενα επεισόδια — οργανωμένα ή τυχαία — θα μπορούσαν να οδηγήσουν στη σύλληψή του/της και κατ’ επέκταση στον αποκλεισμό του/της από τις σπουδές.
Μέτρα που πλήττουν το δικαίωμα στη μόρφωση και στην ελεύθερη έκφραση, ιδιαίτερα στους πανεπιστημιακούς χώρους που είναι ιστορικά χώροι διακίνησης ιδεών και κοινωνικών αγώνων, συνιστούν σοβαρή θεσμική οπισθοδρόμηση. Σε μία σύγχρονη δημοκρατική πολιτεία, η ελευθερία της έκφρασης και της πολιτικής δράσης πρέπει να προστατεύεται και όχι να ποινικοποιείται.
Συμπέρασμα
Η εξαγγελία περί άμεσης διαγραφής φοιτητών λόγω σύλληψης, χωρίς τελεσίδικη καταδίκη, συνιστά ευθεία προσβολή του τεκμηρίου αθωότητας, παραβίαση του αυτοδιοίκητου των ΑΕΙ και ποινικοποίηση της πολιτικής συμμετοχής. Η Δημοκρατία οφείλει να απαντά με θεσμικές εγγυήσεις και σεβασμό στα δικαιώματα του πολίτη, όχι με αυθαίρετες διοικητικές ποινές και εκφοβιστικές πρακτικές.
Είναι καθήκον όλων των θεσμικών φορέων, της πανεπιστημιακής κοινότητας, της Δικαιοσύνης και της κοινωνίας των πολιτών να υπερασπιστούν το κράτος δικαίου και να αποτρέψουν την εφαρμογή μέτρων που οδηγούν στην απονομιμοποίηση της ίδιας της Δημοκρατίας.
Γράφει ο Πασχάλης θ. Τόσιος
Γράφει ο Πασχάλης θ. Τόσιος
#SerresParatiritis
