Τι χρειαζόμαστε για να είναι επιτυχής η πράσινη ενεργειακή μετάβαση στη χώρα μας-του Δρ. Γιώργου Στάμτση

Το ελληνικό σχέδιο για το Ταμείο Ανάκαμψης έχει κατατεθεί στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Με βάση τις εισροές από το Ταμείο Ανάκαμψης, η ελληνική κυβέρνηση, ελληνικές και διεθνείς τράπεζες και οργανισμοί προβλέπουν (πολύ) υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης της εθνικής οικονομίας για το τρέχον και τα επόμενα χρόνια.

Ποσοστά αύξησης του ΑΕΠ κατά 4,1% το 2021 και 6% το 2022 (πηγή: Ευρωπαϊκή Επιτροπή) δεν είναι συνηθισμένα για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Η προστασία του κλίματος και ειδικά οι τομείς του περιβάλλοντος και της ενέργειας θα συνεισφέρουν -σύμφωνα με όλους τους σχεδιασμούς και τις εκτιμήσεις- μεγάλο μέρος της αναμενόμενης κοινωνικής και οικονομικής ανάπτυξης. Για αυτό και η Ευρωπαϊκή Ένωση απαιτεί τουλάχιστον το 37% των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης να στηρίξει την πράσινη μετάβαση.

Τώρα λοιπόν είναι μια καλή ευκαιρία να καταγράψουμε – με τη ματιά των Συμμετεχόντων στην αγορά- ορισμένα βασικά σημεία που πρέπει να υλοποιηθούν έτσι ώστε να πετύχει η ενεργειακή πράσινη μετάβαση στην Ελλάδα. Τι χρειαζόμαστε λοιπόν:

1)      Έναν καλό κλιματικό νόμο. Αυτός ο νόμος θα πρέπει να θέτει μια συνολική επιτρεπτή ποσότητα (budget) εκπομπών αερίων θερμοκηπίου μέχρι το 2030 και αυτή την ποσότητα να την κατανέμει και σε κάθε έτος της περιόδου 2022-2030. Αυτά τα δεδομένα είναι απαραίτητα στους ανθρώπους της ενέργειας προκειμένου να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν ενεργειακές επενδύσεις μέσα σε ένα ευρωπαϊκό περιβάλλον επιταχυνόμενης απανθρακοποίησης (βλ. νέο στόχο Ευρωπαϊκής Ένωσης για τουλάχιστον 55% μείωση αερίων θερμοκηπίου το 2030, σε σχέση με το 1990).

2)      Μια ανταγωνιστική αγορά ηλεκτρισμού. Η αλήθεια είναι πως το μερίδιο της ΔΕΗ στη λιανική αγορά είναι κολλημένο πέριξ του 65% εδώ και καιρό. Και η απόσταση από το αντίστοιχο μερίδιό της στην παραγωγή παραμένει κάπου στις 20 ποσοστιαίες μονάδες. Δηλαδή η ΔΕΗ συνεχίζει να έχει έντονο το χαρακτηριστικό του καθαρού αγοραστή (net buyer) στη χονδρεμπορική αγορά. Αυτό δημιουργεί ενδεχομένως πίεση στην αγορά και δυσλειτουργίες στον ανταγωνισμό. Χωρίς όμως υγιή και εκτεταμένο ανταγωνισμό οι επενδύσεις χωλαίνουν και οι τιμές των ενεργειακών προϊόντων για νοικοκυριά κι επιχειρήσεις ανεβαίνουν.

3)      Ποιοτική αναβάθμιση, ποσοτική ενίσχυση και χωρική επέκταση των δικτύων ηλεκτρισμού. Συμπεριλαμβανομένων των διεθνών ηλεκτρικών διασυνδέσεων της χώρας. Οι δύο Διαχειριστές, ο ΑΔΜΗΕ και ο ΔΕΔΔΗΕ, θα πρέπει επιτέλους να συνεργαστούν και σε διετή βάση να εκπονούν μια μελέτη που να αποτυπώνει ξεκάθαρα και αναλυτικά την υφιστάμενη κατάσταση των δικτύων, όσον αφορά τη δυνατότητα σύνδεσης και απορρόφησης ενέργεια από έργα ΑΠΕ, καθώς και ποια έργα πρέπει να γίνουν στα δίκτυα ώστε το 2030 οι ΑΠΕ να μπορούν να καλύπτουν τουλάχιστον το 70% της ζήτησης ηλεκτρισμού στην Ελλάδα. Χωρίς αυτή τη μελέτη δεν έχουμε γνώση των ποσοτικών αναγκών για ενίσχυση των δικτύων και χωρίς γενναία ενίσχυση των δικτύων σε 3-4 χρόνια θα επέλθει κορεσμός των δικτύων στις περισσότερες περιοχές της χώρας. Άρα και αδυναμία κατασκευής και σύνδεσης νέων έργων ΑΠΕ.

4)       Δεδομένα. Λόγω του mandatory pool, η ελληνική αγορά έχει συνηθίσει στη δημοσίευση μεγάλου όγκου δεδομένων επί μια 15ετία. Ελπίζουμε βέβαια ότι κάποια από αυτά, π.χ. μεταβλητό κόστος υδροηλεκτρικών μονάδων, θα αρχίσουν εκ νέου να δημοσιεύονται τώρα που έχουμε το target model. Όμως η ηλεκτρική δεκαετία (δάνειο από τη δημοσίευση Electric Decade by Eurelectric) που διανύουμε χρειάζεται τάξεις μεγέθους περισσότερα στοιχεία. Δεδομένα από κάθε πλευρά του ενεργειακού πολύπλευρου. Από την παραγωγή, τη μεταφορά, τη διανομή, την κατανάλωση, την αποθήκευση, το διασυνοριακό εμπόριο, τη διοίκηση, τη νομοθέτηση και τη ρύθμιση. Εάν υπάρξουν αυτά τα big data, η ηλεκτρική ενέργεια στην Ελλάδα θα προσφέρεται όχι μόνο ως προϊόν αλλά και ως υπηρεσία. Ο ηλεκτρισμός λοιπόν πρέπει να γίνει το επόμενο πεδίο όπου θα επεκταθεί η ψηφιακή επανάσταση στη χώρα μας.

5)       Συμμετοχή. Χωρίς τη συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών σε κάθε βήμα, δύσκολα θα δούμε πολλά νέα μεγάλα (και μεσαία και μικρά…) έργα ΑΠΕ. Και χωρίς την ενεργό συμμετοχή των καταναλωτών δεν θα αλλάξει η λειτουργία της αγοράς και των επιχειρήσεων ηλεκτρισμού. Η άσκηση είναι δύσκολη, αλλά επιβάλλεται να λυθεί.

6)       Θεσμικό πλαίσιο. Για μια σειρά από τομείς του νέου ηλεκτρικού τοπίου δεν έχει γίνει ακόμα νομοθέτηση ή/και έκδοση κανονιστικών κειμένων. Η αποθήκευση ηλεκτρικής ενέργειας, η πλήρης συμμετοχή των ΑΠΕ στην αγορά -μέσω και διμερών συμβολαίων, τα θαλάσσια αιολικά πάρκα, η σωρευτική εκπροσώπηση καταναλωτών, η ενεργός συμμετοχή των καταναλωτών (με ενσωμάτωση των νέων Ευρωπαϊκών Οδηγιών στην εθνική νομοθεσία), είναι όλοι πολλά υποσχόμενοι τομείς του νέου ενεργειακού τοπίου πλην όμως χωρίς το απαραίτητο θεσμικό πλαίσιο.

Προφανώς δεν εξαντλείται εδώ η λίστα με αυτά που χρειαζόμαστε για να δούμε την πράσινη ενεργειακή μετάβαση να πετυχαίνει στην Ελλάδα. Χρειαζόμαστε, για παράδειγμα, μια επιδραστική και αποδοτική εμπλοκή των πολιτικών κομμάτων και ειδικά των ευρωβουλευτών μας στην επικείμενη αναθεώρηση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας 2003/87 για την εμπορία δικαιωμάτων εκπομπής αερίων θερμοκηπίου. Κι αξίζει πραγματικά να προσπαθήσουμε πολύ και να αποκτήσουμε όλα αυτά που χρειαζόμαστε. Γιατί αυτή την φορά το βασικό προαπαιτούμενο για την πράσινη ενεργειακή μετάβαση -δηλαδή η χρηματοδότηση- φαίνεται να είναι εξασφαλισμένη μέσω μιας συναστρίας ευνοϊκών συνθηκών (πρόσβαση για την κυβέρνηση και τις εταιρείες στις διεθνείς αγορές με χαμηλά επιτόκια, άμεσες ξένες επενδύσεις, Ταμείο Ανάκαμψης, ΕΣΠΑ, κλπ.). Δεν πρέπει λοιπόν να χαθεί η μοναδική αυτή ευκαιρία.

--------------------------

Ο  Δρ. Γιώργος Στάμτσης είναι Γενικός Διευθυντής του Ελληνικού Συνδέσμου Ανεξάρτητων Εταιρειών Ηλεκτρικής Ενέργειας (ΕΣΑΗ)

(Το άρθρο περιλαμβάνεται στον τόμο GREEK ENERGY 2021 που εκδίδει για 10η συνεχόμενη χρονιά το επιτελείο του energypress)