Η χθεσινή καταδίκη του Νικολά Σαρκοζί στη Γαλλία, λίγους μήνες μετά την καταδίκη της Μαρίν Λεπέν για διαφορετική υπόθεση, άνοιξε και πάλι μια συζήτηση που ξεπερνά τα γαλλικά σύνορα. Στον δημόσιο λόγο εμφανίστηκε η ίδια παλιά κατηγορία: ότι οι δικαστές, «κατά πλειοψηφία αριστεροί», παρεμβαίνουν στην πολιτική ζωή, ότι νοθεύουν τη λαϊκή κυριαρχία και μετατρέπουν τη δημοκρατία σε «κράτος των δικαστών».
Η επιχειρηματολογία αυτή δεν είναι καινούρια. Διακινείται συστηματικά από την Ακροδεξιά, αλλά βρίσκει εύφορο έδαφος κάθε φορά που πολιτικά ισχυρά πρόσωπα έρχονται αντιμέτωπα με ποινικές ευθύνες. Στόχος της είναι διπλός: αφενός, η θυματοποίηση των κατηγορουμένων η μετατροπή της προσωπικής τους ευθύνης σε συλλογικό αφήγημα «διωκόμενης παράταξης»· αφετέρου, η αποδόμηση της δικαστικής εξουσίας ως πυλώνα του κράτους δικαίου.
Ας πούμε το αυτονόητο: σε ένα κράτος δικαίου όλες οι αποφάσεις υπόκεινται σε κριτική και μπορούν να ελεγχθούν με τα προβλεπόμενα ένδικα μέσα. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι μπορεί να γίνεται ανεκτή η αμφισβήτηση της ίδιας της αρμοδιότητας των δικαστών να δικάζουν τους πάντες. Από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας μέχρι τον άνεργο, από τον πρώην πρωθυπουργό μέχρι τον μετανάστη χωρίς χαρτιά.
Η θεωρία του «κράτους των δικαστών» είναι στην πραγματικότητα μια νάρκη στη Δημοκρατία. Αν γίνει αποδεκτή, ανοίγει τον δρόμο στην αυθαιρεσία της εκτελεστικής εξουσίας και στην παντοδυναμία του «λαοπρόβλητου ηγέτη», ο οποίος δεν αναγνωρίζει θεσμικά αντίβαρα. Είναι το ίδιο αφήγημα που ακούμε στην Ουγγαρία, στην Πολωνία, ακόμη και στις Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ.
Η ουσία είναι αλλού: η Δημοκρατία δεν εξαντλείται στις εκλογές. Είναι εξίσου και μάλιστα ισότιμα το κράτος δικαίου, η ανεξαρτησία της δικαιοσύνης, η ισότητα όλων απέναντι στον νόμο. Οι πολίτες δεν πρέπει να ξεγελιούνται από τις εύκολες ρητορικές θυματοποίησης. Οι πραγματικοί κίνδυνοι για τις δημοκρατίες μας δεν είναι οι δικαστές που τολμούν να δικάσουν τους ισχυρούς, αλλά εκείνοι που διστάζουν.
Η υπόθεση Σαρκοζί είναι μια ευκαιρία για ολόκληρη την Ευρώπη. Όχι για να αναπαράγουμε θεωρίες συνωμοσίας, αλλά για να θυμηθούμε ότι η ισονομία και η λογοδοσία είναι το θεμέλιο της πολιτικής μας κοινότητας. Η κριτική στους δικαστές είναι θεμιτή, όταν αφορά την ποιότητα της δίκης. Απαράδεκτη είναι όταν επιχειρεί να τους μετατρέψει σε αποδιοπομπαίους τράγους για τις αμαρτίες των πολιτικών.
Η υγεία της Δημοκρατίας δεν κρίνεται από το πόσες φορές εκλέγεται ένας ηγέτης, αλλά από το αν είναι πρόθυμος και ικανός να λογοδοτήσει στο Δίκαιο. Και σ’ αυτό, οι Γάλλοι δικαστές έδωσαν για ακόμη μια φορά το σωστό παράδειγμα.
Γράφει ο Παρατηρητικός
#SerresParatiritis
