Η θέση της εντοπίζεται σε χαμηλό ύψωμα που βρίσκεται κοντά στη νότια όχθη του Αγγίτη ποταμού, βορειοανατολικά της κοινότητας Αγγίστας. Τα επιφανειακά όστρακα προσδιορίζουν την διάρκεια ζωής της από τον 5ο αι. π.Χ. έως και τον 14ο αι. μ.Χ. Τυχαία ευρήματα από την περιοχή οριοθετούν τα νεκροταφεία της αρχαίας πόλης στα πεδινά τμήματα κοντά στο σύγχρονο οικισμό.

Στα νεκροταφεία της πόλης αυτής ανήκουν και δύο μακεδονικοί τάφοι. Ο ένας βρίσκεται στον λόφο, στο νότιο άκρο του οικισμού. Έχει ναόσχημη πρόσοψη και αποτελείται από προθάλαμο και θάλαμο.

Χρονολογείται στον 3ο αι. π.Χ. Ο δεύτερος βρίσκεται στις ανατολικές παρυφές του οικισμού. Στην ρωμαϊκή εποχή, η περιοχή αποτελούσε τμήμα της ενδοχώρας της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων.

Οι Ρωμαίοι άποικοι εγκαταστάθηκαν σαν αγρότες στην γύρω πεδιάδα και στα πρώτα υψώματα ιδρύοντας κώμες και χωριά. Οι λατινικές επιγραφές διάσπαρτες σε όλη την πεδιάδα των Φιλίππων και στις παρυφές του Παγγαίου Όρους μαρτυρούν τις θέσεις της εγκατάστασής των. Η αγροτική έπαυλις που ανασκάπτεται στην περιοχή της Αγγίστας ανήκει σε ένα Ρωμαίο κτηματία. Στα υστεροβυζαντινά χρόνια στην περιοχή της Αγγίστας αναφέρεται η Μονή του Αγίου Νικολάου, μετόχι της Μονής Χαλανδαρίου.
                                      

Η έπαυλις, που καταλαμβάνει έκταση 1.100 τ.μ., αποτελείται από τους επίσημους χώρους (τρικλίνιον), το αίθριο, ένα συγκρότημα μικρών δωματίων και έναν οκταγωνικό πύργο στη νοτιοδυτική γωνία.

Το τρικλίνιον αποτελείται από μια μεγάλη αίθουσα που καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα και πλαισιώνεται από πέντε δωμάτια, τρία στην βόρεια και δύο στην νότια πλευρά. Το αίθριο, στο οποίο ανοίγεται η κεντρική είσοδος, αποτελείται από τρεις στοές. Το συγκρότημα των βοηθητικών χώρων αποτελείται από έξι ανισομεγέθεις χώρους με ξεχωριστή είσοδο.

Οι περισσότεροι χώροι έφεραν ψηφιδωτά δάπεδα, τα οποία σώζονται σε κακή κατάσταση. Τα σωζόμενα τμήματα δείχνουν μια ποικιλία στην κατανομή των διακοσμητικών θεμάτων.

                                               

Επικρατούν τα γεωμετρικά μοτίβα, που χωρίζονται από πλαίσια με πλοχμούς. Τα χρώματα που κυριαρχούν είναι το μπλε, το άσπρο, το κόκκινο και το κίτρινο. Στο μέσον σχεδόν του τρικλινίου αποκαλύφθηκε κτιστό φρεάτιο με οκταγωνική κάτοψη.

Η κτιστή κατασκευή περικλείει μια οκταγωνική λεκάνη, τα τοιχώματα της οποίας είναι επενδεδυμένα με μαρμάρινες πλάκες. Από την νοτιοανατολική του φρεατίου ξεκινά κτιστός αγωγός με ευθύγραμμη κατεύθυνση προς την νοτιοανατολική γωνία του. Λίγο πριν την επαφή του με τον νότιο τοίχο της αίθουσας διαγράφει καμπύλη στροφή, περνά κάτω από το κατώφλι της εκεί εισόδου και εισέρχεται στην νότια στοά του αιθρίου και από εκεί στο νότιο εξωτερικό τοίχο του κτηρίου.

Είναι κτισμένος με δύο σειρές πλίνθους που περικλείουν το αυλάκι ροής ορθογώνιας διατομής, πλάτους 0,20 μ. Ο πυθμένας του αγωγού είναι από κονίαμα και βρίσκεται σε βάθος 0,71 μ. από το επίπεδο του ψηφιδωτού.

Το κτηριακό συγκρότημα παρουσιάζει τρεις φάσεις. Το στρώμα καταστροφής της πρώτης φάσης χρονολογείται στα χρόνια του Αδριανού (117 – 138 μ.Χ.). Για την ακριβή χρονολόγηση της δεύτερης που είναι και η κύρια φάση του κτιρίου δεν υπάρχουν ασφαλή τεκμήρια.

Με βάση τα νομίσματα πιστοποιείται η χρήση του έως τον 4ο μ.Χ. αι. Στην υστεροβυζαντινή εποχή κάποιοι από τους χώρους της επαύλεως χρησιμοποιήθηκαν σαν πρόχειρα καταλύματα.

ΠΗΓΗ: ΥΠΠΟΑ, ΕΦΑ ΣΕΡΡΩΝ, ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.3.2019, odysseus.culture.gr

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Γιώργου Λεκάκη:

Το χωριό Αγγίστα της Πρώτης Σερρών ευρίσκεται στον 40ό παράλληλο [40°58′32″N 23°57′45″E].

Ιστορικό και αρχαιολογικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και η τοποθεσία που λέγεται Γιλάν Καλές / Παλιοκώστρα, σε μικρή απόσταση από το χωριό. Ευρέθησαν νεολιθικά μαύρα και έγχρωμα εγχάρακτα αγγεία, που μαρτυρούν την ύπαρξη αρχαίας πόλεως. Ακόμη, όστρακα γεωμετρικά, μελανόμορφα, ελληνικών, ρωμαϊκών και βυζαντινών χρόνων, φανερώνουν την διαχρονική ύπαρξη σημαντικής πόλεως. Το ύψωμα ήταν περιτειχισμένο. Σώζονται υπολείμματα αρχαίου κάστρου. Από εδώ προέρχονται, πιθανώς, και οι επιτύμβιες επιγραφές που βρέθηκαν εντοιχισμένες στην παλαιοχριστιανική εκκλησία του Τιμίου Προδρόμου.

Επιτύμβιες επιγραφές και μάρμαρα που βρέθηκαν μέσα στο χωριό, δείχνουν ότι υπήρχε σημαντική πόλη-κράτος και στην ρωμαϊκή και την βυζαντινή εποχή.

Στα νότια του χωριού, αλλά και στην περιοχή του Σιδηροδρομικού Σταθμού Αγγίστας, διάφορα ευρήματα δείχνουν την ύπαρξη σημαντικού αρχαίου πολίσματος.

Δίπλα στο χωριό βρέθηκε ένας σπουδαίος αρχαίος μακεδονικός τάφος του 3ου αιώνα π.Χ. Τον ανέσκαψε η αρχαιολόγος X. Κουκούλη. Ευρέθη και ένα θραύσμα από αρχαίο άγαλμα της θεάς Αφροδίτης κι ένα μαρμάρινο μνημείο (ρωμαϊκής εποχής).

Σε μικρή απόσταση από το ρέμα (βορειοανατολικά του οικισμού), ευρέθη από την αρχαιολόγο Σταυρούλα Δαδάκη, η παραπάνω αναφερομένη αγροτική έπαυλις (Villa Rustica), πολύ σημαντικό οικοδόμημα.

Άλλα αξιοθέατα της Αγγίστας:

– Ο υπεραιωνόβιος πλάτανος.

– Το πέτρινο γεφύρι του Αγγίτη, κοντά στον σταθμό.

– Τα υπολείμματα των λιθόκτιστων νερόμυλων που, κάποτε αφθονούσαν στην περιοχή, και εξυπηρετούσαν για περισσότερους τις ανάγκες των κατοίκων στην άλεση των δημητριακών.

– Τα παραδοσιακής παγγαιορίτικης αρχιτεκτονικής σπίτια του χωριού.

– το τοπικό Λαογραφικό Μουσείο.

– πάρκα αναψυχής στο ποτάμι.

Το χωριό πανηγυρίζει τ’ άη Γιάννη, με το παραδοσιακό κουρμπάνι. Μια αρχαία θυσία στον άγιο / προστάτη του χωριού. Το έθιμο αναβιώνει η επιτροπή του Ιερού Ναού, η οποία με επί κεφαλής τον ιερέα και μια ομάδα κατοίκων (διαφορετική κάθε χρόνο), επωμίζονται την ευθύνη της προετοιμασίας. Την επομένη, κατά την διάρκεια της Θείας Λειτουργίας ο ιερεύς με την εικόνα του αγίου Ιωάννου στα χέρια, ευλογεί τους πιστούς που θέλουν να είναι η επιτροπή του επόμενου χρόνου – αξίωμα τιμητικό. Οι πιστοί πιάνουν συμβολικώς την εικόνα και προσφέρουν χρήματα για την αγορά του ζώου της επόμενης χρονιάς. Σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο, κοντά στην εκκλησία από την παραμονή της εορτής (12-2 μ.μ.) σφάζουν ένα μοσχάρι, το κρέας του οποίου βράζουν σε μεγάλα καζάνια όλην την νύκτα.

ΠΗΓΗ: Γ. Λεκάκης «Σύγχρονης Ελλάδος περιήγησις».