ΤΟΠΙΚΑ
ΓΕΝΗ-ΚΙΟΪ (ΠΡΟΒΑΤΑΣ) 100 χρόνια από τα Επινίκεια της Δημοκρατίας και της προσπάθειας αλλαγής της ονομασίας του
Πριν την έναρξη του Βαλκανικού πολέμου το 1912 στο χωριό Γενήκιόϊ (Yenikioi), που ήταν πάνω στον οδικό άξονα Σερρών – Θεσσαλονίκης, κατοικούσαν συνολικά 532 άτομα (102 σχισματικοί Βούλγαροι και 430 Μωαμεθανοί).
Πριν την έναρξη του Βαλκανικού πολέμου το 1912 στο χωριό Γενήκιόϊ (Yenikioi), που ήταν πάνω στον οδικό άξονα Σερρών – Θεσσαλονίκης, κατοικούσαν συνολικά 532 άτομα (102 σχισματικοί Βούλγαροι και 430 Μωαμεθανοί).
του Βασιλείου Γιαννογλούδη, Αντιπροέδρου της ΕΜΕΙΣ και ιστορικού ερευνητή
Πριν την έναρξη του Βαλκανικού πολέμου το 1912 στο χωριό Γενήκιόϊ (Yenikioi), που ήταν πάνω στον οδικό άξονα Σερρών – Θεσσαλονίκης, κατοικούσαν συνολικά 532 άτομα (102 σχισματικοί Βούλγαροι και 430 Μωαμεθανοί) [Σημ.1].
Μετά το τέλος και του Β΄ Βαλκανικού πολέμου, η Τουρκία στο πλαίσιο της μαζικής εξόντωσης των αλλόθρησκων εθνών, εξεδίωξε 57 ελληνικές οικογένειες από το χωριό Αχμέτ βέη της υποδιοίκησης Λουλέ Βουργάζ [Αρκαδιούπολη] Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν το 1914 στο Γενήκιόϊ [Σημ. 2].
Έτσι σύμφωνα με την παραπάνω στατιστική η νέα πληθυσμιακή σύσταση του χωριού ήταν 646 κάτοικοι (569 εγκατασταθέντες πρόσφυγες και 77 σχισματικοί μέχρι το 1912, ορθόδοξοι το 1915). Οι κάτοικοι αυτοί την περίοδο της β΄ Βουλγαρικής κατοχής 1916-1918 και λόγω της εγγύτητας στο διαμορφωθέν Μακεδονικό Μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναγκάσθηκαν να μετακινηθούν. Επανήλθαν το 1923 και εγκαταστάθηκαν οριστικά στο χωριό μαζί με 30 οικογένειες εκδιωχθέντων από τη Βουλγαρία και 50 άλλες οικογένειες Μικρασιατών προσφύγων από την περιοχή της Προύσσας [Σημ.3].
Μετά την Μικρασιατική καταστροφή το Σεπτέμβριο του 1922 και τη φυγή του βασιλιά Κωνσταντίνου, την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας ανέλαβε και έφερε εις πέρας μέχρι τέλος του 1923 η Επαναστατική Επιτροπή (Στυλιανός Γονατάς, Νικόλαος Πλαστήρας, Λουκάς Σακελλαρόπουλος και Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος). Στις 16 Δεκεμβρίου του 1923 πραγματοποιήθηκαν εκλογές (με αποχή του φιλοβασιλικών κομμάτων) στις οποίες επεκράτησαν φιλοβενιζελικά κόμματα.
Μετά την παράδοση της εξουσίας από την Επαναστατική Επιτροπή στη νέα εκλεγμένη πολιτική εξουσία, αυτή προχώρησε σε κατάργηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας, με ψήφισμα της Βουλής στις 24 Μαρτίου 1924, με την προϋπόθεση της επικύρωσης της απόφασής της από Δημοψήφισμα. Τελικά το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 13 Απριλίου 1924 και ήταν υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας σε ποσοστό 70%.
Οι πρόσφυγες οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ψήφισαν φιλοβενιζελικά κόμματα επόμενο ήταν να πανηγυρίσουν την νίκη αυτή και απέβλεπαν στην γρήγορη αποκατάστασή τους.
Η Νίκη της Δημοκρατίας
Στην εφημερίδα Μακεδονία φ. 23-4-1924 στη σελ. 2 εντοπίσαμε δημοσίευμα με τίτλο «Πανηγυρισμός της Δημοκρατίας εν τω Συνοικισμώ Γενήκιόϊ», το οποίο περιγράφει πως γιόρτασε ο λαός του χωριού τη νίκη της Δημοκρατίας καθώς και την προσπάθεια νέας ονομασίας του.
Ολόκληρο το δημοσίευμα έχει ως εξής:
«Κατόπιν της διά την ελευθέραν πατρίδα Δημοκρατικής νίκης, αυθορμήτως ο λαός του συνοικισμού ημών Γενή κιόϊ συνήλθε και ετέλεσε σήμερον πάνδημον δοξολογίαν υπέρ της Δημοκρατίας.
Μετά την νενομισμένην τελετήν εν τη ιερά εκκλησία ο δημοδιδάσκαλος ημών κ. Βασίλειος Ασκληγιάννης αφορμήν λαβών εκ της κατά την ιστορικήν ημέραν της 13ης Απριλίου αναγνωσθείσης Ευαγγελικής περικοπής, καθ’ ην ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός μικρόν προ του σωτηρίου πάθους του συνέστησεν εις τους μαθητάς του το όντως επωφελές διά την ανθρωπότητα δημοκρατικόν πολίτευμα «Οίδατε, ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών• ουχ ούτω εν υμίν μέγας γενέσθαι, έστω υμών διάκονος κτλ.», ανάπτυξε δι’ ολίγων την σημασίαν της Δημοκρατίας, αποδείξας το αστήρικτον των επινοημάτων του μέχρι χθες αντιπάλου στρατοπέδου, καθ’ ο η ανακήρυξις της Δημοκρατίας θα επέφερε βλάβην τη Ορθοδόξω Εκκλησία. Κατάστρεψε δε την βραχείαν μεν εις λόγους, μεστήν δε εννοιών ομιλίαν αυτού ζητωκραυγάσας υπέρ της Δημοκρατίας και του Ελληνικού έθνους. Ουρανομήκεις ζητωκραυγαί εκάλυψαν τους τελευταίους λόγους του δημοδιδασκάλου. Ωσαύτως και ο εφημέριος του συνοικισμού μας ιερομόναχος κ. Διονύσιος Ιβηρίτης ωμίλησε περί της Δημοκρατίας εξάρας τα εκ της αγάπης προερχόμενα αγαθά, ως και τα εκ του διχασμού μέχρι σήμερον προκύψαντα εν τω Έθνι κακά!
Μεθ’ ο εγένετο δεξίωσις εκ μέρους των Επιτροπών Εκκλησιαστικής και Προσφυγικής εν τω σχολείω του συνοικισμού, καθ’ ην απεφασίσθη όπως καταρτισθή τετραμελής Επιτροπή και ανατεθή εις
αυτήν η εντολή να υποβάλη τα συγχαρητήρια του συνοικισμού εις τον κ. Νομάρχην με την παράκλησιν να διαβιβασθούν εις τους κ.κ. Πρόεδρον Κυβερνήσεως Παπαναστασίου και υπουργούς Κονδύλην και Πάγκαλον. Τη εισηγήσει δε του επιστάτου του συνοικισμού μας κ. Μιχαήλ Γεωργαλίδου συν τη υποβολή των συγχαρητηρίων να παρακληθή ο κ. Νομάρχης όπως επί τη ευκαιρία ταύτη λάβη υπ’ όψιν του και την εξής επιθυμίαν των κατοίκων Γενή κιόϊ:
α) Να μετονομασθή ο συνοικισμός ημών από Γενή κιόϊ εις Άγιον Γεώργιον.
β) Να παρακληθή ο κ. Νομάρχης όπως αναγνωρίση και ενεργήση διά την έγκρισιν της μετονομασίας ταύτης και
γ) Επειδή ο συνοικισμός μας υπάγεται εις την κοινότητα Πρόσνικ [Σκοτούσσα], αποτελείται δε εκ 300 περίπου οικογενειών και έχει πλησίον αυτού και τον συνοικισμόν Καρατζά κιόϊ [Μονοκκλησιά] εξ 100 οικογενειών να αναγνωρισθή ως κοινότης.
Κατόπιν όλων τούτων απεχώρησαν πάντες ησύχως ζητωκραυγάζοντες υπέρ της Δημοκρατίας και ευχόμενοι τα κράτιστα.
Γενή κιόϊ τη 16η Απριλίου 1924
Τακτικοί αναγνώσται της προσφιλούς Μακεδονίας.
Η Επιτροπή
Ιερεύς Διονύσιος Παπά Ευαγγέλου
Γεωρ. Κασίμογλου
Γεώργιος Παπαπαναγιώτου
Αντώνιος Α. Γασπαρίδης».
Τελική ονομασία και συγκρότηση της Κοινότητας
Πράγματι ο Νομάρχης υιοθέτησε και προώθησε τις απόψεις -προτάσεις του συνοικισμού χωρίς όμως και να πετύχει της αλλαγής του ονόματος σε Άγιο Γεώργιο (η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο), καθόσον πολλά χωριά της Ελλάδας είχαν ονομαστεί με το όνομα αυτό (Καρδίτσας, Πέλλας, Μεσσηνίας, Γιαννιτσά, Γρεβενά, Εύβοια κ.α.).
Έτσι το 1926 με το Διάταγμα «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν Μακεδονία», αναγνωρίσθηκαν «ως κοινότητες εν τη περιφερεία της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, εν τω Νομώ Σερρών, εν τη Υποδιοικήσει Σερρών … ο συνοικισμός Γενήκιοϊ υπό το όνομα «Κοινότης Γενήκιοϊ» με έδρα τον ομώνυμον συνοικισμόν, αποσπώμενος της κοινότητος Σκοτούσης (πρώην Πρόσνικ). Εις την αναγνωριζομένην κοινότητα ταύτην ενούται και ο συνοικισμός Καρατζάκιοϊ, αποσπώμενος της κοινότητος Χομόνδου [Μητρούση]»[Σημ.4].
Στις 17 Νοεμβρίου 1926 επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών για «την μετονομασίαν ξενοφώνων ονομάτων συνοικισμών» με την ονομασία "Επιτροπεία των Τοπωνυμιών της Ελλάδος", αφού έλαβε υπόψη της προτάσεις από ανάλογες νομαρχιακές επιτροπές, πρότεινε την μετονομασία από Γενήκιοϊ σε Προβατάς [Σημ.5]. Η πρόταση έγινε δεκτή και δημοσιεύτηκε αρχές του 2017 σε ΦΕΚ ως εξής: «Η κοινότης Γενήκιοϊ μετονομάζεται εις «κοινότητα Προβατά» και ομώνυμος αυτή συνοικισμός Γενήκιοϊ εις "Προβατάς"» [Σημ.6].
Στη wikipedia υπάρχουν για το όνομα "Προβατάς" δύο εκδοχές: «Η πρώτη που είναι και η επικρατέστερη, λέει πως κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων ο Ελληνικός Στρατός μετά τις νικηφόρες μάχες του Λαχανά και κατά το πέρασμα του προς στις Σέρρες, σκοτώθηκε στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό ένας αξιωματικός ονόματι "Γεώργιος Προβατάς" καταγόμενος από τους Αγραφούς Κέρκυρας και η ονομασία προήλθε προς τιμήν του. Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει πως στην περιοχή, μετά την εγκατάσταση των προσφύγων, κατά το 1930 μια επιτροπή που τους είχε ανατεθεί η μετονομασία χωριών που είχαν ξενικά ονόματα διέκριναν πως στην περιοχή υπήρχαν πολλά πρόβατα, 5000 τον αριθμό, και για αυτό τον λόγο έδωσαν στο χωριό το σημερινό του όνομα» [Σημ.7].
Επίσης από αναμνήσεις της δασκάλας Φανουρίας Ξέσκας που έχει καταγωγή από τον Προβατά, αναφέρονται πάλι οι δύο παραπάνω εκδοχές με τη διαφοροποίηση ότι ο Κερκυραίος αξιωματικός ονομάζονταν "Ιωάννης Προβατάς" και για τη δεύτερη εκδοχή ότι «δόθηκε από την επιτροπή ονοματοδοσιών, λόγω του μεγάλου αριθμού προβάτων στην περιοχή, ως λύση στη διαφωνία των κατοίκων που επιθυμούσαν τις ονομασίες "Νέο χωριό" και "Άγιος Γεώργιος"» [Σημ.8].
Δεν γνωρίζουμε ακόμη η Νομαρχιακή επιτροπή ονομασιών των Σερρών τι ονόματα πρότεινε, αλλά είναι βέβαιο, όπως ειπώθηκε πριν, ότι η Επιτροπεία των Τοπωνυμιών Ελλάδος πρότεινε στον Υπουργό Εσωτερικών το «Προβατάς». Επίσης για το όνομα του αξιωματικού, έχει δίκιο η Φ. Ξέσκα
γιατί ερευνώντας στα αρχεία του ΓΕΕΘΑ, τους πεσόντες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου1, εντοπίσαμε το όνομα του Ανθυπολοχαγού Ιωάννη Προβατά που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 1914-1919, μαζί με τους στρατιώτες Σπυρίδωνα Προβατά και Χρήστο Προβατά.
Σημειώσεις:
1)"ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ του πληθυσμού και εθνικότητας των Νομών Σερρών και Δράμας", Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, Αθήναι 1919, σ.4.
2) Εφημ. Μακεδονία φ. 7-5-1914 σ.2.
3) Από λόγο του Διοικητή Διοικήσεως Χωροφυλακής Σερρών Χωμενίδη, στην εφημ. Σερραϊκόν Βήμα 17-1-1960 σ.1
4) ΦΕΚ 217/Α΄/30-6-1926 «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν Μακεδονία».
5) Βλέπε απόφαση Επιτροπής, στο βιβλίο Ηρ. Ευγενίδη, Ιστορία της Πρώτης Σερρών, εκδ. β΄, Σέρρες 2018, σ. 127.
6) ΦΕΚ 7/Α΄/14-1-1927 «περί μετονομασίας κοινοτήτων και συνοικισμών αυτών». 7) https://el.wikipedia.org/wiki/Προβατάς_Σερρών (πρόσβαση 3-4-2024).
8) Fb Πολιτιστικός Σύλλογος Προβατά Σερρών, ανάρτηση 8- 2-2021.
Πριν την έναρξη του Βαλκανικού πολέμου το 1912 στο χωριό Γενήκιόϊ (Yenikioi), που ήταν πάνω στον οδικό άξονα Σερρών – Θεσσαλονίκης, κατοικούσαν συνολικά 532 άτομα (102 σχισματικοί Βούλγαροι και 430 Μωαμεθανοί) [Σημ.1].
Μετά το τέλος και του Β΄ Βαλκανικού πολέμου, η Τουρκία στο πλαίσιο της μαζικής εξόντωσης των αλλόθρησκων εθνών, εξεδίωξε 57 ελληνικές οικογένειες από το χωριό Αχμέτ βέη της υποδιοίκησης Λουλέ Βουργάζ [Αρκαδιούπολη] Ανατολικής Θράκης, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν το 1914 στο Γενήκιόϊ [Σημ. 2].
Έτσι σύμφωνα με την παραπάνω στατιστική η νέα πληθυσμιακή σύσταση του χωριού ήταν 646 κάτοικοι (569 εγκατασταθέντες πρόσφυγες και 77 σχισματικοί μέχρι το 1912, ορθόδοξοι το 1915). Οι κάτοικοι αυτοί την περίοδο της β΄ Βουλγαρικής κατοχής 1916-1918 και λόγω της εγγύτητας στο διαμορφωθέν Μακεδονικό Μέτωπο του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αναγκάσθηκαν να μετακινηθούν. Επανήλθαν το 1923 και εγκαταστάθηκαν οριστικά στο χωριό μαζί με 30 οικογένειες εκδιωχθέντων από τη Βουλγαρία και 50 άλλες οικογένειες Μικρασιατών προσφύγων από την περιοχή της Προύσσας [Σημ.3].
Μετά την Μικρασιατική καταστροφή το Σεπτέμβριο του 1922 και τη φυγή του βασιλιά Κωνσταντίνου, την ευθύνη διακυβέρνησης της χώρας ανέλαβε και έφερε εις πέρας μέχρι τέλος του 1923 η Επαναστατική Επιτροπή (Στυλιανός Γονατάς, Νικόλαος Πλαστήρας, Λουκάς Σακελλαρόπουλος και Αλέξανδρος Χατζηκυριάκος). Στις 16 Δεκεμβρίου του 1923 πραγματοποιήθηκαν εκλογές (με αποχή του φιλοβασιλικών κομμάτων) στις οποίες επεκράτησαν φιλοβενιζελικά κόμματα.
Μετά την παράδοση της εξουσίας από την Επαναστατική Επιτροπή στη νέα εκλεγμένη πολιτική εξουσία, αυτή προχώρησε σε κατάργηση της Βασιλευομένης Δημοκρατίας, με ψήφισμα της Βουλής στις 24 Μαρτίου 1924, με την προϋπόθεση της επικύρωσης της απόφασής της από Δημοψήφισμα. Τελικά το δημοψήφισμα πραγματοποιήθηκε στις 13 Απριλίου 1924 και ήταν υπέρ της Αβασίλευτης Δημοκρατίας σε ποσοστό 70%.
Οι πρόσφυγες οι οποίοι στη συντριπτική τους πλειοψηφία ψήφισαν φιλοβενιζελικά κόμματα επόμενο ήταν να πανηγυρίσουν την νίκη αυτή και απέβλεπαν στην γρήγορη αποκατάστασή τους.
Η Νίκη της Δημοκρατίας
Στην εφημερίδα Μακεδονία φ. 23-4-1924 στη σελ. 2 εντοπίσαμε δημοσίευμα με τίτλο «Πανηγυρισμός της Δημοκρατίας εν τω Συνοικισμώ Γενήκιόϊ», το οποίο περιγράφει πως γιόρτασε ο λαός του χωριού τη νίκη της Δημοκρατίας καθώς και την προσπάθεια νέας ονομασίας του.
Ολόκληρο το δημοσίευμα έχει ως εξής:
«Κατόπιν της διά την ελευθέραν πατρίδα Δημοκρατικής νίκης, αυθορμήτως ο λαός του συνοικισμού ημών Γενή κιόϊ συνήλθε και ετέλεσε σήμερον πάνδημον δοξολογίαν υπέρ της Δημοκρατίας.
Μετά την νενομισμένην τελετήν εν τη ιερά εκκλησία ο δημοδιδάσκαλος ημών κ. Βασίλειος Ασκληγιάννης αφορμήν λαβών εκ της κατά την ιστορικήν ημέραν της 13ης Απριλίου αναγνωσθείσης Ευαγγελικής περικοπής, καθ’ ην ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός μικρόν προ του σωτηρίου πάθους του συνέστησεν εις τους μαθητάς του το όντως επωφελές διά την ανθρωπότητα δημοκρατικόν πολίτευμα «Οίδατε, ότι οι άρχοντες των εθνών κατακυριεύουσιν αυτών και οι μεγάλοι κατεξουσιάζουσιν αυτών• ουχ ούτω εν υμίν μέγας γενέσθαι, έστω υμών διάκονος κτλ.», ανάπτυξε δι’ ολίγων την σημασίαν της Δημοκρατίας, αποδείξας το αστήρικτον των επινοημάτων του μέχρι χθες αντιπάλου στρατοπέδου, καθ’ ο η ανακήρυξις της Δημοκρατίας θα επέφερε βλάβην τη Ορθοδόξω Εκκλησία. Κατάστρεψε δε την βραχείαν μεν εις λόγους, μεστήν δε εννοιών ομιλίαν αυτού ζητωκραυγάσας υπέρ της Δημοκρατίας και του Ελληνικού έθνους. Ουρανομήκεις ζητωκραυγαί εκάλυψαν τους τελευταίους λόγους του δημοδιδασκάλου. Ωσαύτως και ο εφημέριος του συνοικισμού μας ιερομόναχος κ. Διονύσιος Ιβηρίτης ωμίλησε περί της Δημοκρατίας εξάρας τα εκ της αγάπης προερχόμενα αγαθά, ως και τα εκ του διχασμού μέχρι σήμερον προκύψαντα εν τω Έθνι κακά!
Μεθ’ ο εγένετο δεξίωσις εκ μέρους των Επιτροπών Εκκλησιαστικής και Προσφυγικής εν τω σχολείω του συνοικισμού, καθ’ ην απεφασίσθη όπως καταρτισθή τετραμελής Επιτροπή και ανατεθή εις
αυτήν η εντολή να υποβάλη τα συγχαρητήρια του συνοικισμού εις τον κ. Νομάρχην με την παράκλησιν να διαβιβασθούν εις τους κ.κ. Πρόεδρον Κυβερνήσεως Παπαναστασίου και υπουργούς Κονδύλην και Πάγκαλον. Τη εισηγήσει δε του επιστάτου του συνοικισμού μας κ. Μιχαήλ Γεωργαλίδου συν τη υποβολή των συγχαρητηρίων να παρακληθή ο κ. Νομάρχης όπως επί τη ευκαιρία ταύτη λάβη υπ’ όψιν του και την εξής επιθυμίαν των κατοίκων Γενή κιόϊ:
α) Να μετονομασθή ο συνοικισμός ημών από Γενή κιόϊ εις Άγιον Γεώργιον.
β) Να παρακληθή ο κ. Νομάρχης όπως αναγνωρίση και ενεργήση διά την έγκρισιν της μετονομασίας ταύτης και
γ) Επειδή ο συνοικισμός μας υπάγεται εις την κοινότητα Πρόσνικ [Σκοτούσσα], αποτελείται δε εκ 300 περίπου οικογενειών και έχει πλησίον αυτού και τον συνοικισμόν Καρατζά κιόϊ [Μονοκκλησιά] εξ 100 οικογενειών να αναγνωρισθή ως κοινότης.
Κατόπιν όλων τούτων απεχώρησαν πάντες ησύχως ζητωκραυγάζοντες υπέρ της Δημοκρατίας και ευχόμενοι τα κράτιστα.
Γενή κιόϊ τη 16η Απριλίου 1924
Τακτικοί αναγνώσται της προσφιλούς Μακεδονίας.
Η Επιτροπή
Ιερεύς Διονύσιος Παπά Ευαγγέλου
Γεωρ. Κασίμογλου
Γεώργιος Παπαπαναγιώτου
Αντώνιος Α. Γασπαρίδης».
Τελική ονομασία και συγκρότηση της Κοινότητας
Πράγματι ο Νομάρχης υιοθέτησε και προώθησε τις απόψεις -προτάσεις του συνοικισμού χωρίς όμως και να πετύχει της αλλαγής του ονόματος σε Άγιο Γεώργιο (η εκκλησία του χωριού είναι αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο), καθόσον πολλά χωριά της Ελλάδας είχαν ονομαστεί με το όνομα αυτό (Καρδίτσας, Πέλλας, Μεσσηνίας, Γιαννιτσά, Γρεβενά, Εύβοια κ.α.).
Έτσι το 1926 με το Διάταγμα «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν Μακεδονία», αναγνωρίσθηκαν «ως κοινότητες εν τη περιφερεία της Γενικής Διοικήσεως Μακεδονίας, εν τω Νομώ Σερρών, εν τη Υποδιοικήσει Σερρών … ο συνοικισμός Γενήκιοϊ υπό το όνομα «Κοινότης Γενήκιοϊ» με έδρα τον ομώνυμον συνοικισμόν, αποσπώμενος της κοινότητος Σκοτούσης (πρώην Πρόσνικ). Εις την αναγνωριζομένην κοινότητα ταύτην ενούται και ο συνοικισμός Καρατζάκιοϊ, αποσπώμενος της κοινότητος Χομόνδου [Μητρούση]»[Σημ.4].
Στις 17 Νοεμβρίου 1926 επιτροπή του Υπουργείου Εσωτερικών για «την μετονομασίαν ξενοφώνων ονομάτων συνοικισμών» με την ονομασία "Επιτροπεία των Τοπωνυμιών της Ελλάδος", αφού έλαβε υπόψη της προτάσεις από ανάλογες νομαρχιακές επιτροπές, πρότεινε την μετονομασία από Γενήκιοϊ σε Προβατάς [Σημ.5]. Η πρόταση έγινε δεκτή και δημοσιεύτηκε αρχές του 2017 σε ΦΕΚ ως εξής: «Η κοινότης Γενήκιοϊ μετονομάζεται εις «κοινότητα Προβατά» και ομώνυμος αυτή συνοικισμός Γενήκιοϊ εις "Προβατάς"» [Σημ.6].
Στη wikipedia υπάρχουν για το όνομα "Προβατάς" δύο εκδοχές: «Η πρώτη που είναι και η επικρατέστερη, λέει πως κατά την διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων ο Ελληνικός Στρατός μετά τις νικηφόρες μάχες του Λαχανά και κατά το πέρασμα του προς στις Σέρρες, σκοτώθηκε στην περιοχή που βρίσκεται σήμερα το χωριό ένας αξιωματικός ονόματι "Γεώργιος Προβατάς" καταγόμενος από τους Αγραφούς Κέρκυρας και η ονομασία προήλθε προς τιμήν του. Η δεύτερη εκδοχή υποστηρίζει πως στην περιοχή, μετά την εγκατάσταση των προσφύγων, κατά το 1930 μια επιτροπή που τους είχε ανατεθεί η μετονομασία χωριών που είχαν ξενικά ονόματα διέκριναν πως στην περιοχή υπήρχαν πολλά πρόβατα, 5000 τον αριθμό, και για αυτό τον λόγο έδωσαν στο χωριό το σημερινό του όνομα» [Σημ.7].
Επίσης από αναμνήσεις της δασκάλας Φανουρίας Ξέσκας που έχει καταγωγή από τον Προβατά, αναφέρονται πάλι οι δύο παραπάνω εκδοχές με τη διαφοροποίηση ότι ο Κερκυραίος αξιωματικός ονομάζονταν "Ιωάννης Προβατάς" και για τη δεύτερη εκδοχή ότι «δόθηκε από την επιτροπή ονοματοδοσιών, λόγω του μεγάλου αριθμού προβάτων στην περιοχή, ως λύση στη διαφωνία των κατοίκων που επιθυμούσαν τις ονομασίες "Νέο χωριό" και "Άγιος Γεώργιος"» [Σημ.8].
Δεν γνωρίζουμε ακόμη η Νομαρχιακή επιτροπή ονομασιών των Σερρών τι ονόματα πρότεινε, αλλά είναι βέβαιο, όπως ειπώθηκε πριν, ότι η Επιτροπεία των Τοπωνυμιών Ελλάδος πρότεινε στον Υπουργό Εσωτερικών το «Προβατάς». Επίσης για το όνομα του αξιωματικού, έχει δίκιο η Φ. Ξέσκα
γιατί ερευνώντας στα αρχεία του ΓΕΕΘΑ, τους πεσόντες του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου1, εντοπίσαμε το όνομα του Ανθυπολοχαγού Ιωάννη Προβατά που σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου 1914-1919, μαζί με τους στρατιώτες Σπυρίδωνα Προβατά και Χρήστο Προβατά.
Σημειώσεις:
1)"ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΟΙ ΠΙΝΑΚΕΣ του πληθυσμού και εθνικότητας των Νομών Σερρών και Δράμας", Επιτελική Υπηρεσία του Ελληνικού Στρατού, Αθήναι 1919, σ.4.
2) Εφημ. Μακεδονία φ. 7-5-1914 σ.2.
3) Από λόγο του Διοικητή Διοικήσεως Χωροφυλακής Σερρών Χωμενίδη, στην εφημ. Σερραϊκόν Βήμα 17-1-1960 σ.1
4) ΦΕΚ 217/Α΄/30-6-1926 «περί αναγνωρίσεως κοινοτήτων εν Μακεδονία».
5) Βλέπε απόφαση Επιτροπής, στο βιβλίο Ηρ. Ευγενίδη, Ιστορία της Πρώτης Σερρών, εκδ. β΄, Σέρρες 2018, σ. 127.
6) ΦΕΚ 7/Α΄/14-1-1927 «περί μετονομασίας κοινοτήτων και συνοικισμών αυτών». 7) https://el.wikipedia.org/wiki/Προβατάς_Σερρών (πρόσβαση 3-4-2024).
8) Fb Πολιτιστικός Σύλλογος Προβατά Σερρών, ανάρτηση 8- 2-2021.
#SerresParatiritis
