ΚΟΣΜΟΣ
Γιοχάνες Βερμέερ: Αποκαλύφθηκε η ταυτότητα της «Κοπέλας με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι»
Ο Γάλλος κριτικός Θεοφίλ Τορέ τον αποκάλεσε «Σφίγγα του Ντελφτ»
Ο Γάλλος κριτικός Θεοφίλ Τορέ τον αποκάλεσε «Σφίγγα του Ντελφτ»
Για περισσότερα από τρεις αιώνες, η ζωή του Γιοχάνες Βερμέερ παρέμενε ένα από τα μεγαλύτερα μυστήρια της τέχνης. Ο δημιουργός της «Θέασης του Ντελφτ» και της θρυλικής «Κοπέλας με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι» υπήρξε σχεδόν αόρατος στην Ιστορία: γεννημένος το 1632, πέθανε το 1675 στα 43 του χρόνια και αμέσως βυθίστηκε στη λήθη, για να ξανανακαλυφθεί μόλις τον 19ο αιώνα. Ο Γάλλος κριτικός Θεοφίλ Τορέ τον ονόμασε τότε «Σφίγγα του Ντελφτ», ένα παρατσούκλι που ταίριαζε απόλυτα στον καλλιτέχνη του φωτός και της σιωπής.
Σήμερα, νέα έρευνα του ιστορικού τέχνης Άντριου Γκρέιαμ-Ντίξον φωτίζει για πρώτη φορά το παρασκήνιο της ζωής του Γιοχάνες Βερμέερ. Έπειτα από μια δεκαετία στα αρχεία του Ντελφτ και του Ρότερνταμ, αποκαλύπτεται ότι ο Βερμέερ ανήκε σε έναν κύκλο Ρεμονστραντών και Κολλεγιαντών – ένα ριζοσπαστικό ειρηνιστικό και θρησκευτικό κίνημα που απαρτιζόταν κυρίως από γυναίκες. Οι άνθρωποι αυτοί απέρριπταν τον αυστηρό καλβινισμό, πίστευαν στην ανεξιθρησκία, στην κοινωνική ισότητα και στη συμμετοχή των γυναικών ως ισότιμων μελών της κοινότητας.
Στην καρδιά αυτής της αποκάλυψης βρίσκεται το σπίτι του ζευγαριού-προστατών του, του Πίτερ Κλαας φαν Ράιφεν και της Μαρίας ντε Κνάιτ. Στο σπίτι αυτό, γνωστό ως «Ο Χρυσός Αετός», συγκεντρώθηκαν σχεδόν όλα τα έργα του Βερμέερ. Βρισκόταν δίπλα σε μια κρυφή εκκλησία των Ρεμονστραντών και φιλοξενούσε εβδομαδιαίες συναντήσεις προσευχής και μουσικής, υπό την καθοδήγηση της Μαρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι εκείνο το σπίτι αποτέλεσε την έμπνευση και το πλαίσιο για το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργίας του.
Οι πίνακες του Βερμέερ, συχνά θεωρημένοι απλώς ως «εικονογραφικά στιγμιότυπα της καθημερινότητας», αποκτούν νέο νόημα: είναι εικαστικοί ύμνοι στις αξίες αυτής της κοινότητας. Η «Γυναίκα με Ζυγαριά» και η «Γαλατού», έργα που αποδείχθηκε πως δημιουργήθηκαν ως ζεύγος, απεικονίζουν την ενδοσκόπηση και την αλληλεγγύη – τη γυναίκα που ζυγίζει τις πράξεις της απέναντι στη συνείδηση και τη γυναίκα που μοιράζει γάλα και ψωμί στους φτωχούς. Η «Μικρή Οδός» δεν είναι μια απλή τοπογραφία, αλλά μια οπτική ωδή στο πνεύμα των Ρεμονστραντών.
Και στο πιο διάσημο έργο του, την «Κοπέλα με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», η ερμηνεία αλλάζει ριζικά. Σύμφωνα με τον Γκρέιαμ-Ντίξον, η νεαρή δεν είναι απλώς ένα «ανώνυμο μοντέλο», αλλά πιθανότατα η Μαγδαλένα, κόρη των προστάτων του, που σε ηλικία 12 ετών εισερχόταν στην κοινότητα των Κολλεγιαντών. Το βλέμμα της δεν είναι τυχαία στραμμένο με δέος: εκφράζει μια τελετουργική δέσμευση, μια πνευματική ένωση με τον Χριστό, ντυμένη συμβολικά ως Μαρία Μαγδαληνή.
Η νέα ανάγνωση δείχνει ότι ο Βερμέερ δεν ζωγράφιζε για την αγορά, αλλά για μια κλειστή πνευματική κοινότητα που έβλεπε την τέχνη ως καθρέφτη πίστης, ισότητας και ελπίδας. Αντί να τον απομυθοποιεί, τον μετατρέπει σε καλλιτέχνη ακόμη πιο βαθιά πολιτικό και ριζοσπαστικό. Ο «Σφίγγας του Ντελφτ» δεν ήταν αινιγματικός επειδή δεν ξέραμε ποιος ήταν – αλλά επειδή έκρυβε μέσα στα έργα του το όραμα μιας κοινωνίας που ακόμη και σήμερα μοιάζει επίκαιρη: ειρήνη, ανοχή, ελευθερία της συνείδησης.
Πηγή: athensvoice.gr
Σήμερα, νέα έρευνα του ιστορικού τέχνης Άντριου Γκρέιαμ-Ντίξον φωτίζει για πρώτη φορά το παρασκήνιο της ζωής του Γιοχάνες Βερμέερ. Έπειτα από μια δεκαετία στα αρχεία του Ντελφτ και του Ρότερνταμ, αποκαλύπτεται ότι ο Βερμέερ ανήκε σε έναν κύκλο Ρεμονστραντών και Κολλεγιαντών – ένα ριζοσπαστικό ειρηνιστικό και θρησκευτικό κίνημα που απαρτιζόταν κυρίως από γυναίκες. Οι άνθρωποι αυτοί απέρριπταν τον αυστηρό καλβινισμό, πίστευαν στην ανεξιθρησκία, στην κοινωνική ισότητα και στη συμμετοχή των γυναικών ως ισότιμων μελών της κοινότητας.
Στην καρδιά αυτής της αποκάλυψης βρίσκεται το σπίτι του ζευγαριού-προστατών του, του Πίτερ Κλαας φαν Ράιφεν και της Μαρίας ντε Κνάιτ. Στο σπίτι αυτό, γνωστό ως «Ο Χρυσός Αετός», συγκεντρώθηκαν σχεδόν όλα τα έργα του Βερμέερ. Βρισκόταν δίπλα σε μια κρυφή εκκλησία των Ρεμονστραντών και φιλοξενούσε εβδομαδιαίες συναντήσεις προσευχής και μουσικής, υπό την καθοδήγηση της Μαρίας. Δεν είναι τυχαίο ότι εκείνο το σπίτι αποτέλεσε την έμπνευση και το πλαίσιο για το μεγαλύτερο μέρος της δημιουργίας του.
Οι πίνακες του Βερμέερ, συχνά θεωρημένοι απλώς ως «εικονογραφικά στιγμιότυπα της καθημερινότητας», αποκτούν νέο νόημα: είναι εικαστικοί ύμνοι στις αξίες αυτής της κοινότητας. Η «Γυναίκα με Ζυγαριά» και η «Γαλατού», έργα που αποδείχθηκε πως δημιουργήθηκαν ως ζεύγος, απεικονίζουν την ενδοσκόπηση και την αλληλεγγύη – τη γυναίκα που ζυγίζει τις πράξεις της απέναντι στη συνείδηση και τη γυναίκα που μοιράζει γάλα και ψωμί στους φτωχούς. Η «Μικρή Οδός» δεν είναι μια απλή τοπογραφία, αλλά μια οπτική ωδή στο πνεύμα των Ρεμονστραντών.
Και στο πιο διάσημο έργο του, την «Κοπέλα με το Μαργαριταρένιο Σκουλαρίκι», η ερμηνεία αλλάζει ριζικά. Σύμφωνα με τον Γκρέιαμ-Ντίξον, η νεαρή δεν είναι απλώς ένα «ανώνυμο μοντέλο», αλλά πιθανότατα η Μαγδαλένα, κόρη των προστάτων του, που σε ηλικία 12 ετών εισερχόταν στην κοινότητα των Κολλεγιαντών. Το βλέμμα της δεν είναι τυχαία στραμμένο με δέος: εκφράζει μια τελετουργική δέσμευση, μια πνευματική ένωση με τον Χριστό, ντυμένη συμβολικά ως Μαρία Μαγδαληνή.
Η νέα ανάγνωση δείχνει ότι ο Βερμέερ δεν ζωγράφιζε για την αγορά, αλλά για μια κλειστή πνευματική κοινότητα που έβλεπε την τέχνη ως καθρέφτη πίστης, ισότητας και ελπίδας. Αντί να τον απομυθοποιεί, τον μετατρέπει σε καλλιτέχνη ακόμη πιο βαθιά πολιτικό και ριζοσπαστικό. Ο «Σφίγγας του Ντελφτ» δεν ήταν αινιγματικός επειδή δεν ξέραμε ποιος ήταν – αλλά επειδή έκρυβε μέσα στα έργα του το όραμα μιας κοινωνίας που ακόμη και σήμερα μοιάζει επίκαιρη: ειρήνη, ανοχή, ελευθερία της συνείδησης.
Πηγή: athensvoice.gr
#SerresParatiritis
