Υπάρχουν στιγμές που η δημόσια ζωή ξεγυμνώνει από μόνη της τις παθογένειές της. Δεν χρειάζονται περίπλοκες αναλύσεις ούτε βαριές καταγγελίες· αρκεί να παρακολουθήσει κανείς πώς διαχειρίζεται η κυβερνητική πλειοψηφία την εξεταστική επιτροπή για τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Όσα συνέβησαν με τον μάρτυρα κ. Ξυλούρη δεν είναι απλώς ένα διαδικαστικό ατόπημα. Είναι υπόδειγμα θεσμικής ανεπάρκειας, δικονομικής σύγχυσης και πολιτικής μικρότητας.

Μια κυβερνητική πλειοψηφία που δεν ξέρει ούτε τα δικά της εργαλεία

Η νομοθεσία είναι κρυστάλλινη:
η βίαιη προσαγωγή μάρτυρα εκδίδεται αποκλειστικά από τον Πρόεδρο της εξεταστικής επιτροπής και διαβιβάζεται στον Εισαγγελέα μόνο για εκτέλεση. Έτσι λειτουργεί το Κράτος Δικαίου, έτσι λειτουργεί ο Κανονισμός της Βουλής.

Κι όμως, ο Πρόεδρος της επιτροπής  εκπρόσωπος της κυβερνητικής πλειοψηφίας ,επέλεξε να πράξει το αντίθετο. Αντί να αναλάβει ο ίδιος την ευθύνη που του αναλογεί, έστειλε το υπόμνημα του μάρτυρα στον Εισαγγελέα «για τα περαιτέρω», λες και ο ρόλος του είναι να εκχωρεί αρμοδιότητες, όχι να τις ασκεί.

Αυτό το στιγμιότυπο συμπυκνώνει δύο πραγματικότητες:

• άγνοια των ίδιων τους των εξουσιών,

• πολιτική αδυναμία να σηκώσουν το βάρος της εξεταστικής.

Και όταν η πλειοψηφία δείχνει τόσο ξεκάθαρα ότι δεν γνωρίζει ούτε τα στοιχειώδη της διαδικασίας, πόση εμπιστοσύνη μπορεί να εμπνεύσει για τη διαχείριση της ουσίας;

Το δικαίωμα σιωπής δεν είναι αυθαιρεσία. Είναι πυλώνας Δημοκρατίας.

Ο κ. Ξυλούρης, όπως προβλέπει ο νόμος, άσκησε το δικαίωμα μη αυτοενοχοποίησης. Κατέθεσε υπόμνημα, αιτιολογημένο και σαφές, ενημερώνοντας την επιτροπή ότι δεν θα καταθέσει. Αυτό δεν είναι «πρόκληση», όπως θέλησε να το παρουσιάσει η κυβερνητική πλειοψηφία. Είναι συνταγματική εγγύηση που κατοχυρώνεται:

• στο άρθρο 6 της ΕΣΔΑ,

• στο άρθρο 104 ΚΠΔ για τους υπόπτους/κατηγορούμενους,

• στο άρθρο 223 §4 ΚΠΔ για τους μάρτυρες.

Το δικαίωμα σιωπής είναι πυλώνας του Κράτους Δικαίου. Δεν αναστέλλεται επειδή μια πλειοψηφία θέλει να φτιάξει επικοινωνιακό σκηνικό. Δεν καταργείται επειδή ορισμένοι επιθυμούν να κατασκευάσουν ενοχές.

Αντί σοβαρότητας: μια πλειοψηφία που αναζητά εντυπώσεις

Η στάση της κυβέρνησης δεν είναι απλώς εσφαλμένη. Είναι φτηνά εντυπωσιοθηρική. Μετατρέπει μια ξεκάθαρη δικονομική επιλογή του μάρτυρα σε «περιστατικό απείθειας», χωρίς να υπάρχει ούτε ίχνος απείθειας. Κι όταν ο Πρόεδρος της επιτροπής στέλνει το υπόμνημα στον Εισαγγελέα χωρίς να έχει δικαιοδοσία να ζητήσει τίποτα σχετικό, ο σκοπός δεν είναι η διερεύνηση· είναι η εικόνα.

Πρόκειται για μια επικίνδυνη πρακτική:
όταν η διαδικασία δεν εξυπηρετεί τη βούλησή τους, την παραμορφώνουν.

Και αυτό, σε επίπεδο θεσμών, δεν είναι απλά αστοχία· είναι εκτροπή.

Τι φοβάται η κυβέρνηση και πιέζει διαδικασίες που δεν καταλαβαίνει;

Είναι απολύτως θεμιτό μια εξεταστική να επιδιώκει την αλήθεια. Αλλά η αλήθεια δεν προκύπτει με πανικό, ούτε με ασκήσεις πίεσης σε μάρτυρες που επιλέγουν να προστατεύσουν τον εαυτό τους με βάση τον νόμο.

Η στάση της κυβερνητικής πλειοψηφίας δείχνει κάτι βαθύτερο:
φοβάται ότι χάνει τον έλεγχο του αφηγήματος.
Γνωρίζει ότι το σκάνδαλο ΟΠΕΚΕΠΕ είναι βαθύτερο απ’ όσο προσποιείται.
Και επιχειρεί να μεταθέσει την πίεση εκεί όπου δεν της επιτρέπεται:
στον μάρτυρα.

Όταν όμως μια κυβέρνηση δείχνει περισσότερη επιθετικότητα απέναντι σε έναν μάρτυρα παρά απέναντι στο ίδιο το σκάνδαλο που διερευνά, τότε η εικόνα είναι ξεκάθαρη:
η πλειοψηφία δεν διερευνά· προσπαθεί να ελέγξει τις ζημιές.

Τελικό συμπέρασμα: η εξεταστική εκθέτει όσους τη χειρίζονται

Η υπόθεση Ξυλούρη αποδεικνύει ότι η κυβερνητική πλειοψηφία δεν έχει απλώς χάσει τον θεσμικό βηματισμό της· έχει χάσει και την πολιτική της σοβαρότητα. Αντί να λειτουργήσει ως δύναμη διαφάνειας, λειτουργεί ως θίασος βεβιασμένων εντυπώσεων. Αντί να εφαρμόσει τον Κανονισμό, επιχειρεί να τον παρακάμψει. Αντί να αναζητήσει την αλήθεια, αναζητά άλλοθι.

Κι ενώ η εξεταστική έχει αποστολή να φωτίσει υποθέσεις, αυτή η πλειοψηφία καταφέρνει το αντίθετο:
να φωτίσει την αδυναμία της.

Η Δημοκρατία δεν υπονομεύεται από έναν μάρτυρα που σιωπά.
Υπονομεύεται από μια εξουσία που δεν γνωρίζει – ή δεν σέβεται – τα όρια της.